توهین به مقدسات نه تنها غیر اخلاقی است بلکه مشمول عنوان مجرمانه نیز می شود. هر چند در کشور ما عموم افراد باورهای دینی و مذهبی نزدیک به همی دارند اما باز هم توهین به مقدسات روزانه به وفور اتفاق می افتد.
وقتی صحبت از توهین به مقدسات می شود هزاران سوال در ذهن ما شکل می گیرد. به این صورت که مقدسات شامل چه مصادیقی می شود؟ توهین به مقدسات شامل چه الفاظی می شود؟ آیا قانون گذار برای توهین به مقدسات مجازاتی در نظر گرفته است؟ این ها سوالاتی است که قصد داریم در این بخش به آن ها پاسخ دهیم.
مقدسات چیست؟
وقتی در ایران صحبت از مقدسات می شود، منظور مقدسات اسلام است. در قانون مجازات اسلامی مقدسات تعریف مشخصی ندارد و تنها مصادیق آن بیان شده است.
اولین و بارزترین مصداق مقدسات، ذات خداوند است. در مرحله بعد هر مکان و شخصی که به لحاظ دینی قابل احترام است از مصادیق مقدسات محسوب می شود. از جمله آن ها می توان به اماکن مقدس مثل کعبه، زیارتگاه ائمه و امامزاده ها و اشخاص همچون پیامبران، ائمه و یاران و افراد منسوب به آن ها اشاره داشت.
توهین چیست؟
توهین از جمله جرایم قابل گذشتی است که شروع، رسیدگی و اجرای آن با شکایت شاکی آغاز می شود. برای تحقق این جرم همانند سایر جرایم باید سه رکن مادی، معنوی و قانونی وجود داشته باشد.
عنصر قانونی جرم توهین را در ماده ۶٠٨ قانون مجازات اسلامی می توان یافت. بدین صورت که توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد مجازات شلاق تا (74) ضربه و یا پنجاه هزار‌تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. البته لازم به ذکر است که با توجه به اصلاح قانون مجازات و کاهش مجازات های تعزیزی، جرایم تعزیری درجه ۴ تا ٨ در صورت قابل گذشت بودن، مجازاتشان نصف می شود.
جرم توهین انواع مختلفی دارد. از جمله توهین به افراد عادی، توهین به کارمندی دولت، توهین به رهبری و توهین به مقدسات. هر کدام از آن ها شرایط و مجازات خود را دارد.
برای تحقق عنصر مادی جرم توهین شرایطی باید وجود داشته باشد که در ادامه به آن ها می پردازیم:
- توهین باید با فعل صورت بگیرد و با ترک فعل محقق نمی شود.
- توهین باید به صورت علنی یا حضوری صورت بگیرد به این معنا که شخصی که به او توهین می شود باید در زمان تحقق جرم حضور داشته باشد یا اگر حضور ندارد توهین باید در حضور دیگران باشد.
- توهین باید نسبت به شخص زنده صورت بگیرد. البته توهین نسبت به افرادی که فوت شده اند تحت شرایطی که در قانون مطبوعات بیان شده است، جرم است.
آخرین عنصری که برای تحقق جرم توهین لازم است، عمد در فعل است. به این معنا که مرتکب باید عالما و عامدا به این که رفتار او جرم است به قصد توهین الفاظ و رفتار موهن را مرتکب شود.
شرایط توهین به مقدسات
توهین از ریشه وهن به معنای به سستی گرفتن و تحقیر کردن است. برای اینکه اهانت به مقدسات جرم تلقی شود باید شرایطی وجود داشته که در ادامه به هر یک از آن ها می پردازیم.
- اهانت به مقدسات نباید مشمول عنوان مجرمانه خاصی در قانون مجازات اسلامی باشد. به عنوان مثال سب النبی که در قانون مجازات مجزایی دارد.
- اهانت به مقدسات باید به گونه ای باشد که اهانت به خود اسلام باشد. به عنوان مثال اگرچه در نظر اسلام، آبروی مومن اهمیت و احترام زیادی دارد اما توهین به مومن، توهین به مقدسات محسوب نمی شود. همچنین بسیاری از افعال هستند که ارتکاب آن ها در اسلام حرام و ممنوع است ولی ارتکاب آن ها را نمی توان توهین به مقدسات دانست.
- توهین باید نسبت به مقدساتی صورت بگیرد که مقدس بودن آن مورد قبول همه مسلمانان باشد. به عنوان مثال همه مسلمانان قرآن را به عنوان امر مقدس قبول دارند ولی برخی از قواعد فقهی مانند لزوم اذن پدر برای ازدواج دختر باکره مورد قبول همه مسلمانان نیست، بنابراین اگر این قاعده مورد اهانت واقع شود مجازات ندارد.
- مقدس بودن امری باید در درجه ای از اهمیت باشد که اهانت به آن، اهانت به اساس اسلام باشد.
- برای تحقق جرم توهین به مقدسات مرتکب جرم باید تعمد و سونیت داشته باشد.
- جرم توهین به مقدسات جرمی مقید است
یعنی مرتکب باید قصد نقض قوانین و تحقیر کردن مقدسات را داشته باشد و در عمل هم این اتفاق بیافتد. اگر مرتکب دارای اراده آزاد و مسئولیت نباشد عمل او جرم نیست.
اهانت به مقدسات از روی غضب
اگر شخصی در حین دعوا و درگیری و از روی عصبانیت اقدام به توهین مقدسات کند جرم او چیست؟ در خصوص اهانت به مقدسات از روی غضب باید قائل به تفکیک شد. گاهی غضب موجب سلب اراده مرتکب می شود، گاهی خیر. اگر غضب به صورت کلی اراده مرتکب را سلب کند، مجازاتی ندارد ولی اگر غضب به حدی نباشد که اراده مرتکب را سلب کند، می توان آن را از موارد تخفیف مجازات ماده ٣٨ قانون مجازات اسلامی محسوب کرد.
اهانت از روی شبهه
شخصی که مرتکب اهانت به مقدسات می شود، قطعا انگیزه های متعددی می تواند داشته باشد. از جمله دشمنی، تمسخر و. همانطور که می دانید در نظام حقوقی ایران انگیزه مرتکب تاثیری در مجازات او ندارد، ولی به نظر می رسد در خصوص حالتی که اهانت از روی تردید و شبه باشد مساله کمی متفاوت تر به نظر برسد. به نظر برخی از حقوقدان ها باید بین حالتی که جهل به موضوع وجود دارد و حالتی که جهل وجود ندارد تفاوت قائل شده اند. به این صورت که اگر مرتکب نسبت به موضوعی که اهانت می کند جهل داشته باشد و متوجه نباشد که آن امر مقدسی است. در این حالت معتقدند که جهل به موضوع رافع مسئولیت کیفری است ومرتکب مجازات نمی شود.
اهانتی که منجر به ارتداد مرتکب می شود
به موجب ماده ٢۶ قانون مطبوعات، اهانت به مقدسات را در صورتی که منجر به ارتداد نشود، جرم می داند. بدین صورت که ماده 26 بیان می دارد: هر کس به وسیله مطبوعات به دین مبین اسلام و مقدسات آن اهانت کند، در صورتی که به ارتداد منجر شود حکم ارتداد در حق وی‌صادر و اجرا و اگر به ارتداد نیانجامد، طبق نظر حاکم شرع بر اساس قانون تعزیرات با وی رفتار خواهد شد. حال ممکن است سوالی مطرح شود که در چه صورت اهانت به مقدسات منجر به ارتداد مرتکب می شود؟ در ادامه به موارد اهانت به مقدسات که منجر به ارتداد مرتکب می شود اشاره می کنیم.
- انکار ضروریت دین: ضروریات دین شامل وحدانیت خدا، آیات قرآن، اصول دین، بعثت پیامبر و نبوت پیامبر می شود.
- انکار ضروریات مذهب: ضروریات مذهب شیعه شامل وجود امامت ائمه اطهار است.
- انکار صداقت پیامبر: به این معناست که اگر کسی در نبوت و ادعای پیامبری پیامبر شک کند، مرتد محسوب می شود.
- اهانت منجر به ساب النبی: سب نبی به معنای دشنام و ناسزا گفتن است. حقوقدانان معتقدند منظور از نبی، پیامبر اسلام است.
البته لازم به ذکر است که برای مرتد محسوب شدن مرتکب، دین خود مرتکب اهمیت بالایی دارد. به این معنا که خود فرد مرتکب باید مسلمان باشد و عمل و گفتار او به نحوی باشد که بیانگر خروج او از دین باشد.
مجازات توهین به مقدسات
به موجب ماده ۵١٣ قانون مجازات اسلامی در مورد مجازات توهین، هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید، اگر مشمول حکم ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد. به موجب این ماده اگر توهین مشمول حکم سب النبی شود مجازات اعدام است. اگر توهین مشمول سب النبی نباشد، مشمول مجازات حبس به میزان یک تا پنج سال می شود.
مجازات توهین به مقدسات چیست؟” answer-0=”به موجب ماده 513 قانون مجازات اسلامی هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید اگر مشمول حکم ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.
توهین به مقدسات از طریق مطبوعات چه مجازاتی دارد؟” answer-1=”هر کس به وسیله مطبوعات به دین مبین اسلام و مقدسات آن اهانت کند، در صورتی که به ارتداد منجر شود حکم ارتداد در حق وی‌صادر و اجرا و اگر به ارتداد نیانجامد، طبق نظر حاکم شرع بر اساس قانون تعزیرات با وی رفتار خواهد شد.