شوهر مفقودالاثر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چه حکمی دارد؟

حتی فکرش هم سخت است که مرد یک خانه یکدفعه برود و سرو کله‌اش اصلاً پیدا نباشد و تبدیل به یک شوهر مفقودالاثر شود! قانون، شرع و عرف هم این اجازه را به مرد نمی‌دهد که یکباره خانه و زندگی خود را رها کند و برود پی کارش.

در این زمان است که زن برای رهایی از بار تعهد به چنین مرد بی‌مسئولیتی به قانون پناه می‌برد و قانون نیز راهکارهایی را برای زن در نظر گرفته است تا سروسامانی به زندگی‌اش بدهد. روش‌های زیادی برای مفقودالاثر شدن وجود دارد به همین خاطر، دلیل گم شدن مرد مهم نیست، همین که دیگر در دسترس نباشد و زن هیچ خبری از او نداشته باشد،

مفقودالاثر به حساب می‌آید. به این مساله باید توجه شود که برای مفقود‌الاثر شدن یک نفر کافی است مدتی طولانی از وی خبری نباشد،

یعنی زن آدرسی محلی که مرد رفته است نداشته باشد و نتواند او را بیابد. البته اگر زن اطلاع داشته باشد که فرد زنده است اما هیچ‌گاه نزد وی باز نمی‌گردد، مرد را از حکم مفقود‌الاثری خارج می‌کند.

چگونه زمان انتظار تعیین می‌شود؟

همان‌طور که گفته شد از شوهر مفقودالاثر نباید هیچ خبر یا اثری وجود داشته باشد، یعنی حتی زن اطلاع نداشته باشد که این فرد در قید حیات است یا خدای نکرده فوت کرده است. البته در قانون، زمان معینی تعیین شده است که اگر در آن مدت زن هیچ اطلاعی از شوهر خود نداشته باشد، مرد شوهر مفقودالاثر به حساب می‌آید. برابر قوانین، این مدت زمان 4 سال است.

زوجه چگونه باید این مدت زمان را زندگی کند؟

بحث نفقه و خرجی یکی از مسائل مهم در ایام غیبت شوهر مفقودالاثر است. همان‌طور که قانون برای زن 4 سال تحمل را در نظر گرفته، به فکر نفقه وی و اگرفرزندی داشته باشند نیز بوده است.

به این ترتیب زن می‌تواند از مالی که شوهر به جای مانده است خرج زندگی‌اش را بپردازد تا تکلیف روشن شود. به‌عبارتی زن بعد از تحمل این مدت است که می‌تواند راهی برای زندگی خود و تغییر آن به دست آورد.

بسیار اتفاق افتاده است که مرد مالی ندارد تا زن بتواند به کمک آن زندگی خود را بگذارند. به این ترتیب است نیز قانون راهکارهایی را برای کاهش فشار به زن پیش‌بینی کرده است. به این ترتیب اگر روزگار به زن تنگ بگیرد، باید درخواست عسر و حرج را به دادگاه ارائه کند. به این ترتیب حکم طلاق برای وی زودتر صادر می‌شود.

چگونه حکم طلاق صادر می‌شود؟

اگر این 4 سال تمام شود و خبری از مرد نشود، زن می‌تواند تقاضای طلاق کند. برای این کار زن باید یکسری تشریفات را رعایت کند. به‌عبارتی بعد از ارائه درخواست طلاق به دادگاه، زن باید یک سال و سه ماه دیگر را نیز منتظر بماند و اگر در این مدت خبری از مرد نشد، حکم طلاق از مرد صادر می‌شود.

در این مدت دادگاه برای سه بار، یعنی هر ماه یکبار در روزنامه‌های محلی و روزنامه‌های تهران مفقود شدن مرد را آگهی می‌کند، فرض بر این است که مرد دچار فراموشی شده باشد. بعد از آخرین بار نیز زن باید یکسال صبر کند تا شاید خبری از مرد بشود و بعد از پایان این مدت است که حکم طلاق جاری می‌شود. به‌عبارتی با طی شدن این مراحل است که مفقودالاثر بودن مرد ثابت می‌شود و زن می‌تواند طلاق بگیرد.

شرایط ازدواج مجدد زن

بعد از این 5 سال و سه ماه زن مطلقه محسوب می‌شود و می‌تواند سروسامانی به زندگی خود بدهد به این ترتیب فقط باید بعد از جاری شدن حکم طلاق زمان عده را نگه دارد. البته این رانیز به خاطر داشته باشید که بعد از اثبات مفقودالاثر بودن مرد، قانون وی را فوت شده تلقی می‌کند و زن نیز باید بعد از طلاق، عده وفات نگه دارد که برابر قانون این زمان چهار ماه و ده روز است.

در این مدت زن باید قوانین مربوط به عده را نگه دارد به خصوص این که در این زمان زن حق ازدواج ندارد.

چگونه این طلاق ملغی می‌شود؟

گاهی پیش می‌آید که بعد از جاری شدن صیغه طلاق و زمانی که زن در مدت عده قرار دارد سروکله مرد پیدا می‌شود. در این میان اگر مرد خواهان بازگشت به زندگی باشد، قانون این حق را به وی می‌دهد به این ترتیب مرد می‌تواند نزد دادگاه برود و تقاضای ادامه زندگی بدهد، به این ترتیب اثر طلاق از بین می‌رود و به عبارتی حکم طلاق باطل می‌شود.

البته اگر زمان عده به پایان برسد و مرد پیدا شود دیگر این حق قانونی برای وی حفظ نمی‌شود و مرد برای اینکه بتواند با زن زیر یک سقف برود باید، مراحل ازدواج را از ابتدا طی کند. این موارد در ماده 1030 قانون مدنی درج شده است. در این ماده آمده است:

«‌اگر شخص غایب پس از وقوع طلاق و قبل از انقضاء مدت عده مراجعت نماید نسبت به طلاق حق رجوع دارد ولی بعد از انقضاء مدت مزبور حق رجوع ندارد.»

طریقه اثبات فوت شوهر مفقودالاثر

نکته‌ای که در طلاق از شوهر مفقودالاثر اهمیت دارد این است که قانون زمانی حکم طلاق را صادر می‌کند که مرد را فوت کرده اعلام کند. در ماده 1020 قانون مدنی مواردی که مرد فوت شده به‌حساب می‌آید لیست شده است.

به‌ این‌ ترتیب وقتی ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضای این مدت سن غایب از هفتادوپنج سال گذشته باشد یا وقتی‌که یک نفر به عنوانی از عناوین جزو قشون مسلح باشد و در زمان جنگ مفقود و سه سال تمام از تاریخ انعقاد صلح بگذرد، بدون اینکه خبری از او برسد این فرد نیز فوت شده به حساب می‌آید. اگر جنگ منتهی به انعقاد صلح نشده باشد، این مدت پنج سال از تاریخ ختم جنگ محسوب می‌شود.

البته یک فرض دیگر هم هست، آن هم زمانی که یک نفر حین سفری دریایی در کشتی باشد که آن کشتی دچار حادثه شود، اگر سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد، بدون اینکه از آن مسافرخبری برسد، قانون وی را فوت شده به حساب می‌آورد. البته در خصوص سفر دریایی بد نیست این را نیز بدانید که در قانون زمان‌های خاصی در نظر گرفته شده است.

به این ترتیب قانون برای مسافرت در دریای خزر و داخل خلیج فارس یک سال، برای مسافرت در دریای عمان، اقیانوس هند، دریای احمر، دریای سفید (مدیترانه )، دریای سیاه و دریای آزوف دو سال و برای مسافرت در سایر دریاها سه سال در نظر گرفته است، یعنی اگر مسافر کشتی در سفر به یکی از این دریاها باشد، باید مدت زمان تعیین شده از وی خبری نباشد تا فوت وی از سوی قانون تائید شود.

ماده 1022 قانون مدنی نیز آب پاکی را روی دست همه ریخته و تعیین کرده است که اگر کسی درنتیجه هر سایر موارد که در این قانون اشاره نشده است، یا حتی در اثر مسافرت با هواپیما مفقود شده باشد وقتی می‌توان حکم فوت فرضی وی را صادر کرد که پنج سال از تاریخ آخرین خبری که از وی رسیده است، بگذرد. به‌این‌ترتیب وی مفقود به حساب می‌آید.