برات سندی تجاری است که به موجب آن کسی به دیگری دستور می دهد که مبلغ معینی را در زمان مشخص در وجه یا به حواله کرد شخص ثالث پرداخت کند. دستور دهنده را براتکش،برات دهنده یا صادر کننده می نامند. کسی که به او دستور داده شده،
براتگیر یا محال علیه و شخص ثالث، دارنده برات یا ذینفع نامیده می شود. این سند از مهم ترین اسناد تجاری است و در معاملات بین المللی و داخلی از وسایل مهم پرداخت به شمار می آید. کاربرد برات به چک شباهت زیادی دارد و تنها دلیلی که باعث شده از چک عقب بیفتد امتیازات کیفری و مدنی است که در قانون صدور چک، برای چک در نظر گرفته شده است.
مزایای استفاده از برات
بسیاری از مردم ترجیح می دهند که پرداخت های خود را از طریق براتها انجام دهند. دلیل اینکه از میان روش های مختلف پرداخت،برات انتخاب می شود مزایای استفاده از این سند تجاری است. چون کسی که براتی دریافت می کند، مورد حمایت قانون است. او از امتیازاتی برخوردار است که دیگران محروم از آن هستند.
تفاوت چک با برات
- برات وسیله پرداخت در آینده است. یعنی بدهکار در مقابل طلبکار با صدور برات، تعهد می کند که در زمان معینی، مبلغ مندرج در آن را شخص ثالث به دارنده براتی بپردازد. در حالیکه چک وسیله پرداخت حال می باشد.
- در چک می توان شکایت کیفری مطرح نمود ولی در سفته وبرات که خصیصه مدنی – تجاری دارند نمی توان شکایت کیفری مطرح کرد.
انواع برات
- به رویت
- به وعده از رویت
- به وعده از تاریخ
به رویت آن براتی است که به محض اینکه ارائه شد، در هر زمانی باشد، باید پرداخت شود.
به وعده از رویت به این ترتیب است که در آن شرط می شود که مثلا دو هفته بعد از اینکه برات ارائه شد، وجه آن پرداخت شود.
اما در نوع سوم تاریخ معینی دربرات وجود دارد و دارنده برات باید در مهلت تعیین شده در متن براتی برای مطالبه وجه مراجعه کند. اما باید قبل از آن از براتگیر قبولی دریافت کند.
مهلت مطالبه قبولی و پرداخت برات
دارنده براتها مکلف است، پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یکسال از تاریخ برات مطالبه کند. پس برای اینکه اقامه دعوا علیه براتکش و براتگیر یا ظهر نویسان شود باید در این مهلت قانونی اقامه دعوا صورت گیرد.
چگونگی اقامه دعوا توسط
- وکیل در مدت یک سال از صدوربرات اقامه دعوا می نماید. (رعایت مرور زمان)
- وکیل در این مرحله علیه هر یک از ظهر نویس ها، براتکش، براتگیر، می تواند اعتراض عدم تادیه بگیرد. چون این افراد دارای مسئولیت تضامنی می باشند و وکیل خواهان می تواند علیه هر یک از این افراد اقامه دعوا نموده و وجه برات را مطالبه نماید.
نکته ای که در اینجا مطرح است این است که اصل عدم توجه به ایرادات در اسناد تجاری حاکم می باشد یعنی معامله پایه ربطی به اسناد تجاری ندارد. به طور مثال اگر معامله پایه، بیع باشد و این معامله دارای اشکال باشد خللی به اسناد تجاری و اقامه دعوا مستند به آنها وارد نمی شود.