قوانین در زمینه نگهداری افراد در بازداشتگاه‌های کلانتری و شرایط بازداشت متهمان چگونه است؟ مطابق ماده ۴۶قانون آیین دادرسی کیفری «…چنانچه در جرایم مشهود، نگهداری متهم برای تکمیل تحقیقات ضروری باشد، ضابطان باید موضوع اتهام و ادله آن را بلافاصله و به‌طور کتبی به متهم ابلاغ و تفهیم کنند و مراتب را فورا برای اتخاذ تصمیم قانونی به اطلاع دادستان برسانند.
در هر حال، ضابطان نمی‌توانند بیش از ٢۴ساعت متهم را تحت‌نظر قرار دهند.» به اعتقاد حقوقدانان «ضرورت تفهیم فوری و کتبی موضوع اتهام و دلایل آن» بهه متهم یکی از دستاوردهای نوین قانون آیین دادرسی کیفری است.
شرایط بازداشت متهمان
بازداشتگاه یا تحت‌نظرگاه مطابق آیین‌نامه اجرایی نحوه ایجاد، اداره و نظارت بر بازداشتگاه‌های انتظامی، مکانی است که متهمان حسب مورد به دستور مقام قضائی یا در جرایم مشهود به موجب قانون براساس گزارش کتبی ضابطان و مقامات ذیصلاح قانونی تا تسلیم به مقام قضائی و حداکثر تا مدت ۲۴ساعت در آن محل نگهداری می‌شوند.
اما بسیار اتفاق افتاده که افراد بیش از ٢۴ساعت در بازداشتگاه‌های کلانتری نگهداری می‌شوند و در توجیه عمل خود نیز بیان می‌کنند که تحقیقات کامل نشده است.
حال اینن سوال مطرح است که با توجه به ماده ۴۶ قانون آیین‌دادرسی، نگهداری متهمان در بازداشتگاه‌های کلانتری بیش از ٢۴۴ ساعت تخلف محسوب می‌شود؟
دکتر علی کاظمی، قاضی دادگستری و رئیس اداره مطالعات حقوقی و قضائی قوه‌قضائیه در این زمینه می‌گوید: قانونگذار در برخی موارد خاص (و نه همه موارد) به پلیس اجازه داده تا جهت انجام تحقیقات و حفظ متهم، وی را تا ٢۴ساعت در بازداشتگاه کلانتری نگه دارد و در نخستین فرصت ممکن فرد را به مرجع قضائی معرفی کند تا تعیین تکلیف شود. به عبارت دیگر، این‌که در قانون ٢۴ساعت به پلیس فرصت داده شده است به این معنا نیست که تا ٢۴ساعت متهم را نزد خودش نگه دارد، بعد وی را تحویل مرجع قضائی دهد، بلکه باید در نخستین فرصت که امکان داشت وی را به مرجع قضائی معرفی کند.
برای مثال اگر فردی ساعت ١٠ شب دستگیر شد، فردا صبح اول وقت باید متهم تحویل مرجع قضائی داده شود. نه این‌که بگویند وقت داریم و بعدازظهر فرد را بفرستند. در برخی مواقع حتی قانونگذار تأکید کرده باید از قاضی کشیک درخصوص متهم تعیین‌تکلیف شود، به‌خصوص در مورد متهم فوری و لحظه‌ای باید این تصمیم اعمال شود.
این قاضی دادگستری ادامه داد: البته در برخی کشورها متهم ممکن است تا ٧٢ ساعت یا یک‌هفته هم در بازداشتگاه بماند و حتی در کره‌شمالی تا یکی یا دو ماه همم پلیس این اختیار را دارد تا متهم را در بازداشتگاه خود نگه دارد. البته لازم به ذکر است در کشورهایی که بیشتر به آزادی مردم توجه می‌کنند، میزان نگهداری متهم توسط پلیس کمتر می‌شود و این نقطه قوت قانون ما است که میزان نگهداری افراد توسط پلیس کم است.
قانون اختیار داشتن بازداشتگاه را به پلیس نداده است
این حقوقدان با اشاره به این‌که گاهی ضرورت تحقیقات ایجاب می‌کند فردی مدت زمان بیشتری در بازداشتگاه نگهداری شود، خاطرنشان کرد: در برخی پرونده‌های سنگین مانند پرونده‌های قتل، جعل، کلاهبرداری، اختلاس و ارتشا ممکن است نیاز باشد متهم بیشتر در بازداشتگاه پلیس بماند که در این موارد پلیس با دستور مقام قضائی چند روزی بیشتر فرد را نگه می‌دارد ولی این اقدام با الزامات خاصی انجام می‌شود، یعنی وقتی قاضی دستور به نگهداری توسط پلیس می‌دهد برای مثال اعلام می‌کند متهم برایی یک هفته تحت‌نظر پلیس باشد تا بتوانند تحقیقات بیشتری را در مورد وی انجام دهند.
البته قانونگذار در قانون آیین‌دادرسی کیفری سعی کرده این اختیار را هم محدود کند و بیشتر عنوان کرده فردی که قرار است بازداشت شود باید در بازداشتگاه‌های تحت‌نظر سازمان زندان‌ها نگهداری شود و اساسا قانون اختیار داشتن بازداشتگاه را به پلیس نداده و آنچه وجود دارد تحت‌نظرگاه است که مدتی فرد تحت‌نظر پلیس قرار می‌گیرد و بعد به مرجع قضائی معرفی می‌شود. وی در پاسخ به این سوال که اگر فرد زیاد در بازداشتگاه نگهداری شود، تخلف محسوب می‌شود، توضیح داد: اگر فرد از روی غرض در بازداشتگاه پلیس نگهداری شود، بله تخلف است. به عبارت دیگر اگر قاضی بخواهد این فرد را اذیت کند یا کلانتری این نیت را داشته باشد، نه‌تنها تخلف، بلکه جرم نیز است ولی اگر به‌صورت عادی و از باب ضرورت تحقیقات باشد، تخلف نیست.
زمان نگهداری متهم در کلانتری باید کوتاه باشد
کاظمی با اشاره به این‌که اصولا داشتن بازداشتگاه و زندان وظیفه سازمان زندان‌هاست، توضیح داد: گاهی شاهدیم خود متهمان یا خانواده‌های آنها اصرار دارند که وی در شهر خودشان نگهداری شود و تصور می‌کنند اگر این فرد وارد زندان شود، سوءسابقه کیفری برای وی ثبت می‌شود. گاهی اوقات نیز زندان در شهر دیگری واقع شده و اگر فرد به زندان در شهر دیگر فرستاده شود، خانواده فکر می‌کنند دسترسی به وی سخت خواهد شد. گاهی‌اوقات هم ممکن است چند متهم با هم مرتکب جرمی شده باشند کهه اگر کنار یکدیگر باشند، امکان تبانی وجود دارد که قاضی تدابیری می‌اندیشد فردی در یک جا و فرد دیگر جای دیگر نگهداری شود تا نتوانند تبانی کنند. به هرحال ضرورت‌های تحقیقات متنوع و متعدد است و قاضی می‌تواند در مواردی که ضرورت تحقیقات ایجابب کرد، متهم را در کلانتری یا پاسگاه‌های خارج از شهر نگهداری کند اما آنچه مسلم است زمان نگهداری متهم در کلانتری باید کوتاه باشد.
شرایط در زندان‌ها مطلوب‌تر از بازداشتگاه‌هاست
کاظمی در پاسخ به این سوال که اگر قاضی قرار وثیقه متهم را نپذیرفت، باید فرد در بازداشتگاه بماند، توضیح داد: اصولا این مورد جزو مواردی است که ضروررت تحقیق ایجاب می‌کند و باید فرد به بازداشتگاه و زندان‌ها فرستاده شود، زیرا اصولا هم در زندان‌ها شرایط مناسب‌تری برای زندگی موجود است و امکانات بهداشتی و تحصیلی وجود دارد و هم این‌که نام فرد در سازمان زندان‌ها ثبت شده و به وی غذا داده می‌شود و درنهایت این‌که در زندان الزامات قانونی وجود دارد، درحالی‌که در بازداشتگاه‌ها وو تحت‌نظرگاه‌های کلانتری چنین شرایطی وجود ندارد. ممکن است فرد زخمی شده باشد و به دلیل عدم امکانات کافی، زخم فرد عمیق‌تر و مشکلاتی برای او ایجاد شود. این درحالی است که اگر فرد وثیقه‌ای برای ارائه به قاضی نداشت و قرار باشد وی را نگه دارند، درست این است که به بازداشتگاه تحت‌نظر سازمان زندان‌ها فرستاده شود.
کاظمی در مورد صدور قرار بازداشت موقت توسط قضات نیز توضیح داد: البته احتمال دارد برخی از قضات سختگیر یا علاقه‌مند به بازداشت‌کردن افراد باشند که در تمام دنیا ممکن است این موضوع وجود داشته باشد. گاهی نیز بنابر محیط فرهنگی شهر، سنگینی جرم، وضع متهم و شکات و… قاضی مجبور به صدور قرار بازداشت موقت است. ولی باید توصیه شود همکارانی که به دنبال بازداشت افراد هستند تا جایی که امکان دارد کمتر از بازداشت استفاده کنند، زیرا در توصیه‌های بین‌المللی و اسلامی آمدهه است بازداشت و سلب آزادی افراد باید به‌عنوان آخرین راه چاره باشد و همچنین در کمترین مدت استفاده شود.
من هیچ سابقه کیفری نداشتم و اراذل هم نیستم،فقط یک چاقو خریدم و خواستم نشون دوستم بدم و قصد دعوا با چاقو نداشتم،پلیس بردم دادگاه و با وثیقه آزاد شدم و برای سو پیشینه رد کردند نامردها،درضمن تو کلانتری بهم دست بند زدند و کتکم زدند.
بنازم قانون مسخره و قاضی که به حرفم گوش نداد و پلیسی که بهم توهین ناموسی کرد!!!!من از این وضع خیلی ناراحتم،،،وقتی از دنیا رفتم به خدایی که نمیدونم هست یا نه شکایت میکنم.
چرا به خدا شکایت کنی همین خراب شده از طریق دادسرای نظام و انتظام قضات پیگیری کن هر چند کم اثره ولی بی فایده نیست
بنده برای خرید سیگار ساعت ۱۱ شب از منزل بیرون امدم دم دکه سیگار فروشی افای مامور کلانتری هوس گشتن جیب و سر تا پای منو کرد و گیر داد به دسته کلید من که چرا کلید زیاد داری توضیح دادم که کلیده مربوط به چه هستند کلید درب ورودی کلید دری اکاردیونی کلید درب ورودی و چند کلید درب اتاق خواب ایشون راضی نشد زنگ زد دوستانش که گشت ماشینی بودن امدند و دوباره منو گشتن در همین لحظه از پشت من صدای افتادن یه چیزی سنگین به گوشم خورد وقتی برگشتم دیدم یه انبر سیم چین خود مامور انداخت پشت من و وانمود کردن که متعلق به من میباشد و بنده را دستبند زدند بردن کلانتری تا صبح توی بازداشتگاه سرد و کثیف نگه داشتند وصبح راهی دادگاه کردند جالبه که اون انبر را روی پرونده نذاشتن و فقط کلید ها رو در پرونده ذکر کردند قاضی هم تا مرا دید و دوتا سوال پرسید فهمید که من دزد نیستم و ازاد شدم حالا چرا اینکارو کردن شما به من بگید وقت من و اعصابم و خوانواده که تا روز بعد نگران من بودند و اجازه تماس ندادند وقت قاضی محترم و دادگاه و ……..
سلام میخواستم بدونم توی بازداشتگاه کلانتری به متهم غذا میدن یا نه تا اونجایی که میدونم حقوق اولیه انسانی مثل غذا دارو و… ربطی به مجرم بود نداره حتی اعدامی قبل اجرا اگه غذاطلب کنه وظیفه شرعی و قانونی مجریه اول براش غذا تهیه کنه بعد حکمشو اجرا کنه شاید کسی بازداشت میشه پول تهیه غذاش همراهش نباشه
متهم تا زمانی که وارد زندان نشه اسم داخل لیست سازمان زندان‌ها نمیشه ولی معمولا غذا میدن بستگی به افسر نگهبان داره