خانواده

بخشش مهریه چیست و آیا رجوع از آن ممکن است؟

گاهی پیش می آید که خانمی به موجب سندی عادی یا سند رسمی، تمام یا بخشی از مهریه ی خود را در حق شوهرش بذل می کند. سؤالی که در این خصوص به کرّات شنیده می شود، این است که آیا چنین بخششی، قابلیت رجوع دارد یا خیر؟

پاسخ به این سؤال بستگی به نوع نگاه یک حقوقدان به ماهیت مهریه دارد. قبل از بررسی دیدگاه های مختلفی که در این زمینه قابل طرح است، بهتر است اشاره ای کوتاه به روش های رایج در تعیین مهریه داشت. در زمان حاضر، اغلب مهریه ها به صورت تعداد مشخصی سکه بهار آزادی تعیین می شود.

از این موارد غالب که بگذریم، برخی ها نیز مهریه را به صورت عینی معین (مثلاً سه دانگ از فلان منزل یا فلان شیء مشخص) در نظر می گیرند. به عبارت ساده تر، مهریه یا به صورت دین است، یا عین. از چند منظر مختلف می توان به بررسی ماهیت عمل “بخشش” مهریه پرداخت.

بخشش مهریه

چنانچه مهریه دین باشد(مانند اغلب موارد رایج، مثلاً به صورت مقداری وجه نقد یا سکه)، مورد مشمول مقررات ابراء خواهد بود، نه هبه. به صراحت ماده ی۲۸۹ قانون مدنی، ابراء صرفاً در خصوص دیون قابل تحقق است. بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه ای که به صورت سکه تعیین شده، از سوی زوجه به زوج بخشیده شود، دیگر امکان رجوع از عملِ انجام شده برای وی متصور نیست؛ ولو در سند بخشش مهریه ، عنوان “هبه” بر آن اطلاق شده باشد.

البته این در صورتی است که تعداد سکه های بخشیده شده، قبل از بخشش مهریه، به زوجه تسلیم نشده باشد؛ وگرنه به نظر می رسد دیگر نتوان موضوع را داخل در مقررات ابراء دانست، چرا که با پرداخت مهر به زوجه، از حالت دین بر ذمه ی شوهر خارج گردیده و در عالم واقع، موجودیت یافته و با تحویل آن به زوجه مصداقی از عین معین قرار گرفته است. لذا در اینصورت چنانچه شرایط مقرر دیگر درقانون مدنی در باب هبه محقق و موجود باشد (مانند قبض و اقباض؛ موجود بودن عین سکه ها در ید شوهر و…) زوجه می تواند از هبه ی خود رجوع و سکه های موهوبه را استرداد نماید.

بخشش مهریه

ممکن است در ایراد بر نظر بالا چنین گفته شود که به موجب ماده۷۹۵قانون مدنی، هر نوع “مالی” قابل هبه بوده و “دین” نیز در زمره ی اموال به شمار می آید و بنابراین هبه ی مهریه از نوع سکه، هرچند قبلاً به زوجه پرداخت نشده باشد، قابل رجوع است . اولاً با دقت در ترکیب”اموال و دارایی” که معمولاً در کنار هم به کار می روند و معنایی اعم و اخص نسبت به یکدیگر دارند، می توان چنین گفت که دارایی اعم است از اموال (جزء مثبت دارایی) و بدهی های شخص (جزء منفی آن) و بنابراین، دین را می بایست زیرمجموعه ای از “دارایی”(بخش منفی آن) و نه”اموال” محسوب نمود و اطلاق عنوان”مال” بر دین، با توجه به توضیح بالا، فاقد وجهه ی قانونی است.

ثانیاً، با نگاهی فراتر به مواد قانونی مصوب در باب هبه، به مواردی برمی خوریم که از جهتی دیگر، قبول این ایراد را بر ما دشوار می نماید؛ از جمله اینکه شرط تحقق هبه، قبض و اقباض است؛ شرطی که در خصوص دین، چندان با منطق حقوقی سازگاری ندارد.

اشارات متعدد قانونگذار نیز به واژه ی “عین” موهوبه، در مواد قانونی مرتبط، می تواند تصدیقی باشد بر این ادعا که موهوبه لزوماً می بایست عین باشد و”دین” از آنجا که بخشش مهریه آن، مقررات ویژه ی خود را دارد (ابراء)، نمی تواند قابل هبه و متعاقباً قابل رجوع و تحت شمول مقررات قانونی مربوط به هبه باشد. قابل توجه تر اینکه به صراحت در ماده۸۰۶ قانون مدنی می خوانیم:”هر گاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد، حق رجوع ندارد.”

از نوع غالب و رایج مهریه(تعیین سکه) که بگذریم، بعضاً مواردی نیز در قابل انتقال مثلاً سه دانگ از فلان منزل یا فلان اتومبیل یا هر عین معین دیگری مشاهده می گردد که در مقام اظهارنظر در خصوص قابلیت رجوع یا عدم رجوع از چنین مهریه هایی، می توان چنین اذعان داشت که در موارد این چنینی که مهریه برخلاف سکه یا وجه نقد، کلی فی الذمه نیست، به دلیل”عین” بودن موهوبه، در قابلیت رجوع از آن، هیچگونه تردیدی نباید داشت.

ولو در واقع به تصرف زوجه داده نشده یا انتقال رسمی واقع نشده باشد. ممکن است در ایراد بر موضوع مورد اشاره، اینطور گفته شود که اگر مهریه ی عین معین، قبل از بخشش مهریه توسط زوجه، به وی تسلیم نشده و در ید وی قرار نگرفته باشد، چگونه می تواند با هبه ی آن به زوج، شرط وجوب قبض و اقباض را جهت صحت وقوع هبه، محقق نموده باشد؟

بخشش مهریه

لذا می بایست ملک یا اتومبیل یا هر عین معین دیگر، رسماً به زوجه منتقل و یا تحویل وی شده باشد تا او نیز بتواند با انتقال دوباره ی آن به زوج، شرط قبض را عملی کرده باشد. در برابر چنین ایراد احتمالی، ماده۸۰۰ قانون مدنی می تواند به روشنی پاسخگوی این ایراد باشد. مطابق ماده ی مذکور، در صورتی که عین موهوبه در ید متهب باشد، محتاج به قبض نیست. بنابراین اگر عین موهوبه به هر دلیلی قبلاً در ید زوج بوده باشد، نیازی به عمل قبض و اقباض نیست.

بطور کلی بخشیدن (بذل) مهریه به سه صورت انجام میشود:

  1. هبه ی غیرمعوض
  2. هبه معوض
  3. ابراء .

هبه غیرمعوض بدین معناست که زن بدون هیچ چشمداشت و عوضی مهریه اش را بذل می کند. هبه معوض یعنی بخشیدن مهریه در مقابل چیزی ( انجام یا عدم انجام کاری ) باشد. مثلا زوجه در عوض موافقت زوج با طلاق ، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد. اما ابراء آنست که زن ذمه شوهر را نسبت به مهریه ساقط کند. یعنی بگوید چیزی از حق من بعنوان مهریه به گردن تو نیست و بریء الذمه هستی (اسقاط دین).

در مورد هبه غیر معوض، زن همیشه می تواند به مابذل ( آنچه بخشیده ) رجوع کند. ولی در صورتی که هبه معوض باشد و عوض هم داده شده باشد طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه، قابل رجوع نیست. اما هرگاه هبه، معوض و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع کند، زوج هم می تواند رجوع به زوجیت کند. یعنی طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی میشود. از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است. حالت آخر ( ابراء) نیز بدلیل آنکه اسقاط دین است،اساساً قابل رجوع نیست. چرا که ابراء یکی از اسباب سقوط تعهد است.

میانگین امتیازات ۴ از ۵
از مجموع ۶ رای

نوشته های مشابه

‫11 دیدگاه ها

  1. باسلام
    بنده بدون اطلاع از احکام بخشش مهریه در اوایل ازدواج لفظاً بدون شاهد به همسرم گفتم بخاطر ثوابش مهریه م رو میبخشم!
    ولی در طی زندگی بخاطر عدم تفاهمات و دلشکستگی از ایشون خواستار مهریه م هستم و متاسفانه امکان جدایی بین ما نیز امکان دارد …
    قبل از اوج گرفتن مشکلات ما و تصمیم به جدایی به همسرم ابراز پشیمونی کردم همراه با انکار بخشش مهریه و همسرم نیز به نظرم بدون شناخت کامل از احکام بخشش به بنده گفتند هرچند قبلا گفتید بخشیدم ولی بعدا مهریه شما را میدهم …
    ۱_حال بااین اوصاف که بنده بدون آگاهی مهریه را بخشیدم و اینکه همسرمم بدون آگاهی لفظاً مدعی شدند که مهریه بنده را میدهند ….گرفتن مهریه چه حکمی دارد؟
    مهریه بنده شامل حج و سکه می باشد با آینه و شمعدان و …
    ۲_و اینکه مهریه از لحاظ قانونی هر وقت بخواهم می توانم درخواست بدهم و چون مهریه هم شرعی و هم قانونی هست اگر از لحاظ شرعی حذف شود از لحاظ قانونی مانعی نیست برای دریافت اقدام کرد؟

    نکته اینکه هنوز همسرم مهریه ای به بنده نداده اند چه قبل از بخشیدن لفظی چه بعد از پشیمانی…
    لطفا جواب رو ایمیل کنید ممنونم …
    ممنونم از پاسخگوی تان …
    التماس دعا

  2. باسلام
    بنده بدون اطلاع از احکام بخشش مهریه در اوایل ازدواج  لفظاً بدون شاهد به همسرم گفتم بخاطر ثوابش مهریه م رو میبخشم!
    ولی در طی زندگی بخاطر عدم تفاهمات و دلشکستگی از ایشون خواستار مهریه م هستم و متاسفانه امکان جدایی بین ما نیز امکان دارد …
    قبل از اوج گرفتن مشکلات ما و تصمیم به جدایی به همسرم ابراز پشیمونی کردم همراه با انکار بخشش مهریه و همسرم نیز به نظرم بدون شناخت کامل از احکام بخشش به بنده گفتند هرچند قبلا گفتید بخشیدم ولی بعدا مهریه شما را میدهم …
    ۱_حال بااین اوصاف که بنده  بدون آگاهی مهریه را بخشیدم و اینکه همسرمم بدون آگاهی لفظاً مدعی شدند که مهریه بنده را میدهند ….گرفتن مهریه چه حکمی دارد؟
    مهریه بنده شامل حج و سکه می باشد با آینه و شمعدان و …
    ۲_و اینکه مهریه از لحاظ قانونی هر وقت بخواهم می توانم درخواست بدهم و چون مهریه هم شرعی و هم قانونی هست اگر از لحاظ شرعی حذف شود از لحاظ قانونی مانعی نیست برای دریافت اقدام کرد؟

    نکته اینکه هنوز همسرم مهریه ای به بنده نداده اند چه قبل از بخشیدن لفظی چه بعد از پشیمانی…
    اینم اضافه کنم که در اطرافیانم دیدم در حال خوشی لفظا بخشیدن و در حالت قهر منصرف شدن و بنده با این پیش زمینه بخشیدم لفظا و نمی دونستم که اگر لفظا هم ببخشی دیگه از مرد ساقط میشه تکلیف مهریه …
    لطفا جواب رو ایمیل کنید ممنونم …
    ممنونم از پاسخگوی تان …
    التماس دعا

  3. باسلام
    بنده بدون اطلاع از احکام بخشش مهریه در اوایل ازدواج  لفظاً بدون شاهد به همسرم گفتم بخاطر ثوابش مهریه م رو میبخشم!
    ولی در طی زندگی بخاطر عدم تفاهمات و دلشکستگی از ایشون خواستار مهریه م هستم و متاسفانه امکان جدایی بین ما نیز امکان دارد …
    قبل از اوج گرفتن مشکلات ما و تصمیم به جدایی به همسرم ابراز پشیمونی کردم همراه با انکار بخشش مهریه و همسرم نیز به نظرم بدون شناخت کامل از احکام بخشش به بنده گفتند هرچند قبلا گفتید بخشیدم ولی بعدا مهریه شما را میدهم …
    ۱_حال بااین اوصاف که بنده  بدون آگاهی مهریه را بخشیدم و اینکه همسرمم بدون آگاهی(شایدم آگاهی داشتن که بعیده) لفظاً مدعی شدند که مهریه بنده را میدهند ….گرفتن مهریه چه حکمی دارد؟
    مهریه بنده شامل حج و سکه می باشد با آینه و شمعدان و …
    ۲_و اینکه مهریه از لحاظ قانونی هر وقت بخواهم می توانم درخواست بدهم و چون مهریه هم شرعی و هم قانونی هست اگر از لحاظ شرعی حذف شود از لحاظ قانونی مانعی نیست برای دریافت اقدام کرد؟

    ۳_نکته اینکه هنوز همسرم مهریه ای به بنده نداده اند چه قبل از بخشیدن لفظی چه بعد از پشیمانی…
    اینم اضافه کنم که در اطرافیانم دیدم در حال خوشی لفظا بخشیدن و در حالت قهر منصرف شدن و بنده با این پیش زمینه بخشیدم لفظا و نمی دونستم که اگر لفظا هم ببخشی دیگه از مرد ساقط میشه تکلیف مهریه …پس بنده وقتی طبق پیش زمینه خودم حرفی زدم نه طبق پیش زمینه ی شرعی یا قانونی  آیا می شود مهریه را گرفت؟
    ۴_هبه غیرمعوض بدین معناست که زن بدون هیچ چشمداشت و عوضی مهریه اش را بذل می کند و طبق قانون مورد هبه غیر معوض، زن همیشه می تواند به مابذل ( آنچه بخشیده ) رجوع کند پس بااین اوصاف گرفتن مهریه مانعی نیست  شرعا؟ میشه درمورد هبه معوض بیشتر توضییح بدید؟

    ممنونم از پاسخگوی تان …
    التماس دعا

  4. سلام. خسته نباشید. اگر در محضر در زمان عقد، مهریه ی دختر مثلا ۳۰۰ سکه ثبت شود، و مثلا یک ماه بعد، دختر و پسر به محضر رفته و دختر تمام مهریه اش را ببخشد، آیا بازهم میتواند در آینده مهریه اش را به اجرا بگذارد؟ و در صورتی که میتواند، این ۳۰۰ سکه چگونه ثبت شود که اگر بخشیده شد، دیگر به هیچ عنوان قابل بازگشت نباشد؟
    با سپاس

  5. سلام حدود پنج سال پیش بعد از طلاق از همسرم به دلیل نداشتن پشتوانه مالی بعداز یک ماه به همسرم رجوع کردم ایشان جز 15سکه تمامی سکه های من را در قبال در کنارم بودن در دفتر اسناد رسمی از من گرفتند و چند سال بعد 15سکه دیگر را هم گرفتند آن هم در دفتر اسناد رسمی برای گرفتن حقم راهی هست لطفا به ایمیل شخصیم پاسخ را ارسال کنید ممنون از شما

  6. برای بخشش مهریه بدون بازگشت، ابتدا نیاز به سند ازدواج می باشد، اگر سند در دسترس نیست می توانید به همان دفترخانه که سند ازدواج را در آن تنظیم کرده بروید و در قبال دریافت مبلغی رونوشت سند ازدواج را بگیرید، سپس می توانید دفترخانه اسناد رسمی را پیدا کنید که بدون نیاز به شهادت والدین همسر کار (ابرا) مهریه را انجام دهد، دفترخانه جهت استعلام (مهریه به اجرا گذاشته شده یا نه) نامه ای به همان دفترخانه ازدواج که سند ازدواج در آنجا تنظیم شده ارسال میکند و سپس با جواب نامه و کارت ملی خودتان، همسرتان و حق الزحمه دفترخانه، بخشش مهریه (ابرا) انجام می شود.
    لازم به ذکر است وجود یه شاهد الزامی است، شاهدی که ذی نفع نباشد (یعنی از اعضای خانواده شما نباشد).

  7. اشاره شما به ماده ۸۰۰ قانون مدنی و اینکه اگر مال نزد متهب باشد نیازی به قبض زوجه نیست لازم به ذکر است متهب کسی است که هبه رو قبول میکنه واهب کسی است که هبه میکنه پس عین موهوبه باید در تصرف زوجه باشد و در تصرف زوج بودن کفایت نمیکند

  8. سلام. مهریه خانمم ۳۱۳ عدد سکه و سه دانگ خانه بوده. و در زمان زندگی خانمم در دفترخانه رسمی سندی رسمی تنظیم کردیم(اقرار) و داخلش نوشتیم با رضایت زوجه ۳۰۰ عدد سکه از ۳۱۳ سکه بخشیدم به شوهرم و هیچگونه ادعایی نسبت بهش ندارم و بقیه شروط مهریه که سه دانگ خانه میباشد بر قوت خود باقی میباشد. الان همسرم میتونه زیر سند رسمی بزنه و ۳۰۰ سکه ای که بخشیده دوباره بخاد؟؟؟

  9. سلام من خانمم ۱۹۵ سکه از ۲۰۰ سکه را بخشید و در دفترخانه و ثبت اسناد ثبت رسمی شده و خانمم تمام ادعا و اعتراض حال و اتی را از خودش سلب کرده و لذا الان مدعی شده که سکه میخاهد آیا به ایشان تعلق میگیرد؟؟ در صورتی که من هم اه در بساط ندارم؟؟ چه میشود؟

  10. با سلام و احترام
    در خصوص اینکه مهریه اگرسکه باشد دین محسوب شده و مشمول ابرا می‌شود(ماده ی۲۸۹ قانون مدنی) چون قبض و اقباض صورت نمی‌گیرد، باید عرض کنم وفق ماده ماده ۸۰۰ قانون مدنی: (در صورتی که عین موهوبه در ید متهب باشد محتاج به قبض نیست) به نظر می‌رسد با وجه به اینکه سکه در ید زوج قراردارد نه‌تنها نیاز به قبض نیست بلکه عین هم می‌باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
مشاوره حقوقی تضمینی

وکیل آنلاین | وکیل تلفنی

کد تخفیف: salam
close-link