مرخصی و دلیل مرخصی گرفتن
هر انسانی در طول زندگی خود به استراحت و بازیابی توان صرف شده در امور مختلف، نیاز خواهد داشت. این امر می‌تواند با یک رویداد ثانویه همراه باشد. به عنوان مثال ممکن است فرد بیمار شده باشد و یا این‌که گرفتاری در خانواده و مسائل مختلف برای وی پیش آمده باشد. و یا این که می‌تواند به سبب خستگی و کسالت روحیه، ایجاد شود. در هر حالت، و صرف نظر از دلیل آن، به بازه‌ای نیاز داریم تا از حرفه و شغل خود فاصله گرفته و ذهن را از اضطراب ناشی از آن رهایی دهیم. این بازه، همان زمانی است که باید مرخصی بگیریم.
از نظر معنایی، مرخصی را می‌توان به این صورت تعریف کرد که: بازه‌ای زمانی که به صورت یک حق رسمی برای کارمند و کارگر در نظر گرفته می‌شود تا در روزهای غیر از تعطیلات رسمی، کار خود را ترک نماید.
مرخصی برای کارمندان
اگر کارمند باشید، برای این‌که در یک بازه‌ی معین از انجام کار، دوری کنید، باید روال مشخصی را طی کنید تا به شما اجازه‌ی مرخصی داده شود. مرخصی‌های قابل استفاده توسط کارمندان، در یک چهارچوب، تعریف می‌شود. این قوانین انواع مرخصی‌ها، تعداد روزهای قابل استفاده، نحوه‌ی اجرا و … را تعیین می‌کند. آگاهی با این مجموعه قوانین، به شما کمک می‌کند تا بتوانید از حقوق خود مطلع شده و بهتر تصمیم‌گیری نمایید. در این مقاله قصد داریم تا انواع مرخصی‌های مختلف کارمندان را بیان کنیم.
انواع مرخصی‌های کارمندان
این‌که بدانیم چه حق و حقوقی برای ترک کار در روزهای تعطیلات غیر رسمی داریم، می‌تواند یکی از دغدغه‌های مهم را برطرف نماید. در ادامه قصد داریم تا برخی از مهم‌ترین انواع این مرخصی‌ها را بیان کنیم.
ناگفته نماند که مهم‌ترین نگرانی کارمندان در طی مرخصی، نحوه‌ی محاسباتی است که برای حقوق آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. تنوع انواع مرخصی‌هایی که برای کارمندان امکان‌پذیر است، سبب شده است تا فرمول‌های مختلفی برای محاسبات حقوقی آن‌ها ایجاد شود. این امر برای هر کدام از انواع مرخصی‌هایی که در ادامه، بررسی کرده‌ایم، شرح داده خواهد شد.
مرخصی سالیانه کارمندان یا استحقاقی
این نوع از مرخصی، برای کارمندان این امکان را ایجاد می‌کند تا بدون این‌که حقوق آن‌ها کسر شود، بازه‌ای را در سال، از کار فراغت جویند. این که چند روز و به چه صورت این مرخصی‌ها به کارمندان ارائه شود، بسته به سیاست هر شرکت و کارفرمایی تغییر خواهد کرد.
به طور معمول، این مرخصی را به این شکل محاسبه می‌کنند که هر کارمندی می‌تواند در هر ماه ۲.۵ روز مرخصی داشته باشد. چون سال ۱۲ ماه است، در کل سال این تعداد برابر خواهد بود با ۲.۵ * ۱۲ که معادل ۱۹۲ ساعت یا ۲۶ روز خواهد شد. این تعداد با احتساب ۴ جمعه، به ۳۰ روز محاسبه می‌شود. البته این عدد برای مشاغل سخت، بیش‌تر است و برخی از کارمندان یا کارگران میتوانند سالیانه ۵ هفته مرخصی استحقاقی داشته باشند.
قوانین مرخصی سالیانه کارمندان یا استحقاقی
در خصوص مرخصی استحقاقی به این نکته توجه داشته باشید که اگر مدت قرارداد کارمند برای زمانی کم‌تر از یک سال باشد، کارفرما می‌تواند این بازه را تقلیل داده و به نسبت تعداد روزهای حضور وی محاسبه کند.
همچنین این امر وجود دارد که کارمند تنها می‌تواند ۹ روز از این مرخصی ها را برای سال بعد، انتقال دهد. یعنی این طور نیست که اگر از مرخصی استحقاقی خود در یک سال استفاده نکند، بتواند با روزهای مرخصی سال بعدی خود جمع بزند. به عبارت بهتر تنها امکان ذخیره برای ۹ روز مرخصی وجود خواهد داشت. این مسأله در ماده ۶۶ قانون کار، بیان شده است.
از نظر حقوق، برای این بازه از مرخصی، کارفرما نمی‌تواند از حقوق کارگر یا کارمند خود، کم کند. یعنی کارمند در بازه‌ی مرخصی نیز از حقوق برخوردار خواهد بود.
مرخصی بدون حقوق کارمندان
در برخی از موارد، این امکان وجود دارد تا کارمند یا کارگر بتواند تا ۲ سال، از کار فاصله بگیرد. این امر می‌تواند به دلیل گرفتاری‌های خانوادگی، گذراندن دوره‌های تحصیلی و آموزشی، سفرهای طولانی و یا انجام کارهای دیگر، باشد. قوانین بیش‌تر در خصوص مرخصی های بدون حقوق در ماده‌ی ۱۶ قانون کار لحاظ شده است. در این حالت، کار به صورت تعلیق درآمده و تنها جای شخص کارمند برای وی حفظ خواهد شد. اما حقوق و مزایا، مشمول وی نخواهد شد.
مرخصی استعلاجی کارمندان
مرخصی استعلاجی، یکی از چالش برانگیزترین انواع مرخصی است. کارمندان و کارگران برای این که بتوانند از این مرخصی استفاده کنند، باید مرخصی خود را به تأیید سازمان تأمین اجتماعی برسانند. این مرخصی در صورت بیماری و بازه‌ای برای درمان، به هر میزانی که پزشک معالج تجویر نماید، قابل استفاده خواهد بود.
قوانین مرخصی استعلاجی کارمندان
این‌که در این خصوص چند روز مرخصی به کارمند یا کارگر اعطا شود، باید توسط پزشک معالج تعیین شده و به تأیید کمیسیون پزشکی در سازمان تأمین اجتماعی برسد. در این صورت شخصی که مشمول این مرخصی می‌شود، می‌تواند بدون کاهش دستمزد و حتی محاسبات در سنوات خدمت، از کار خود فراغت جسته و به درمان بیماری خود بپردازد.
نیز همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره کردیم، بازه و تعداد روزهای این مرخصی می‌تواند بسته به نظر پزشک، تغییر کند. اما به طور معمول، سقف ۴ ماهه برای آن در نظر می‌گیرند و اگر بیماری لاعلاج و صعب العلاج باشد، به صورتی که مرخصی بالغ بر یک سال نیاز باشد، کارمند یا کارگر را بازنشسته خواهند کرد.
مرخصی ساعتی کارمندان
مرخصی ساعتی، به اعطای مرخصی برای ساعت یا ساعاتی مشخص به کارمند اشاره می‌کند. در نظر داشته باشید که این مرخصی از کل ساعات مرخصی استحقاقی کارمند، کسر خواهد کرد.
تعداد ساعاتی که در هر روز می‌تواند برای کارمند به عنوان مرخصی استحقاقی در نظر گرفته شود، بسته به شرکت‌های مختلف، متغیر خواهد بود. در برخی از شرکت‌ها، سقف این ساعات به ۲ ساعت در روز می‌رسد و در جاهای دیگر ممکن است حتی تا ۶ ساعت نیز به شما امکان مرخصی ساعتی را ارائه بدهند.
ناگفته نماند که اگر میزان مرخصی ساعتی یک کارمند از سقف میزان کار موظفی در روز وی افزایش پیدا کند، با آن ساعت می توان به صورت مرخصی بدون حقوق برخورد کرده و حتی کارفرما می‌تواند از پرداخت حقوق و بیمه برای آن ساعت خودداری نماید.
مرخصی بین تعطیلی کارمندان
این مرخصی از نظر قانونی از مرخصی استحقاقی کسر خواهد شد. یعنی اگر دو روز تعطیلی داشته باشیم که روز میان آن دو روز، تعطیل نباشد، کارمند می‌تواند آن روز را مرخصی گرفته و از سه روز تعطیلی برخوردار شود. (دو روز تعطیلی رسمی و یک روز مرخصی بین تعطیلی). مرخصی‌های بین تعطیلی از کل مرخصی‌های استحقاقی سالیانه، کسر خواهد شد.
مرخصی زایمان کارمندان
زنانی که شاغل هستند برطبق آیین نامه‌ی تنظیم و اصلاح جمعیت، از ۹ ماه مرخصی برخوردار خواهند بود. به همسران این زنان نیز ۲ هفته مرخصی اجباری و مرخصی‌های استحقاقی ارائه خواهد شد. در تمام این مرخصی‌ها، حقوق کارمندان برقرار بوده و از آن کسر نخواهد شد. همچنین بعد از اتمام این مدت، کارمند و یا کارگر می‌تواند به کار خود بازگشته و سوابق آن مدت مرخصی نیز در سوابق خدمت وی لحاظ خواهد شد.
مرخصی فوت اقوام درجه یک کارمندان
تمام کارمندان و کارگران، میتوانند از ۳ روز مرخصی در صورت ازدواج یا فوت اقوام درجه یک مانند پدر و مادر، همسر و فرزندان، برخوردار شوند. در این مرخصی، مزد به شخص کارمند اعطا خواهد شد. و این بازه از مرخصی استحقاقی کسر نخواهد شد.
ضمناً همان‌طور که از نام این مرخصی پیداست، این مرخصی برای تجدید روحیه و نیز برگزاری مراسم‌ها در آن موعد اعطا خواهد شد. و این امکان وجود ندارد که این مرخصی را برای زمان دیگری انتقال دهید.
مرخصی حج کارمندان
یکی دیگر از انواع مرخصی‌هایی که در قانون کار لحاظ شده است، مرخصی‌های حج است. از آن‌جا که حج یک فریضه‌ی واجب است، این امر برای کارمندان و کارگران در نظر گرفته شده تا یک ماه مرخصی حج واجب به آن‌ها ارائه شود. این مرخصی تنها یک بار برای تمام مدت کار، لحاظ خواهد شد. در صورت نیاز به استفاده‌ی مجدد باید از مرخصی‌های استحقاقی یا مرخصی‌های بدون حقوق استفاده شود.
مرخصی پاس شیر کارمندان
در صورتی که کارمند زن، فرزندی شیرخواره داشته باشد، می‌تواند برای مدت دو سال از این حق استفاده کند. در این مرخصی که تا دو سال اعتبار دارد، مادر می‌تواند هر روز به مدت ۱ ساعت از کار خود فراغت جسته و به شیردهی نوزاد خود بپردازد. این ساعت می‌تواند در ابتدا یا انتهای شروع کار به کارمند اعطا شود. مادرانی که صاحب فرزندان دوقلو و یا چندقلو هستند، مجاز به استفاده از ۲ ساعت مرخصی پاس شیر خواهند بود.
باسلام مستندی که نوشته اید کارمندان میتوانند از مرخصی فوت استفاده کنند چیست آنچه میدانم این فقط شامل کارگران می باشد.
با سلام
مرخصی جهت حضور در دادگاه (بدلایل شخصی) از مرخصی استحقاقی کارگر کسر میگردد یا مثل فوت و ازدواج نوعی مرخصی ارفاقی تلقی میگردد؟؟
سلام
قانون مرخصی حمایتی ویژه فوت اقوام درجه یک چرا صراحتی برای کارمندان رسمی دستگاهها ندارد و صرفا کارکنان مشمول قانون کار را مد نظر قرار داده؟