بیکارها چگونه می‌توانند از خدمات بازنشستگی بهره‌مند شوند؟

سازمان تامین‌اجتماعی یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی است که کارگران حقوق‌بگیر و مزدی (به صورت اجباری) و صاحبان حرف و مشاغل آزاد (به صورت اختیاری) را زیر پوشش دارد. جمعیت تحت پوشش این سازمان بیش از یازده میلیون نفر بیمه‌شده اصلی و بیش از 2 میلیون نفر مستمری بگیر است که با در نظر گرفتن خانواده بیمه‌شدگان به بیش از 34 میلیون نفر می‌رسد. سازمان تامین‌اجتماعی، بر اساس قانون، یک نهاد عمومی غیردولتی است که عمده منابع مالی آن از محل حق‌بیمه‌ها با مشارکت کارفرما و بیمه‌شده تامین می‌شود و متکی به منابع دولتی نیست. به همین دلیل سرمایه و دارایی‌های این سازمان متعلق به افراد تحت پوشش در نسل‌های متوالی است و قابل ادغام با هیچ یک از سازمان‌ها و مؤسسه‌های دولتی یا غیردولتی نخواهد بود. در ادامه، با یکی از انواع بیمه این سازمان آشنا می‌شویم.

مشمولان قانون تامین اجتماعی، حسب ماده 4 قانون تامین اجتماعی، عبارت‌اند از:

• افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می کنند،
• صاحبان حرف و مشاغل آزاد
• و دریافت‌کنندگان مستمری‌های بازنشستگی و از کارافتادگی و فوت.

به این ترتیب، تکلیف روشن است: سازمان تامین اجتماعی در ایران بزرگ‌ترین سازمان بیمه‌ای است و قانونا می‌تواند تمامی گروه‌های اجتماعی را که مشمول هیچ‌گونه بیمه‌ای نیستند تحت پوشش خدمات بیمه‌ای خویش درآورد. البته برابر قانون بیمه، پوشش بیمه‌ای اجباری که بر اساس اشتغال فرد صورت می‌گیرد بیمه پایه و اصلی در نظام تامین اجتماعی است و کسی که چنین پوششی دارد نمی‌تواند نظام بیمه‌ای دیگری داشته باشد.

افرادی که شامل بیمه مشاغل آزاد‌ می‌شوند

بیمه حرف و مشاغل آزاد شامل کسانی است که به صورت آزاد و به تنهایی یا با داشتن کارگر مشغول به کارند و مشمول بیمه‌های اجباری یا سایر صندوق‌های بیمه‌ای نمی‌شوند. افرادی که به صورت خویش‌فرما یا کارفرما فعالیت اقتصادی خصوصی، قانونی و رسمی دارند (مانند صاحبان شرکت‌های صنعتی، بازرگانی، خدماتی، صاحبان کارگاه‌ها و مغازه‌ها، رانندگان تاکسی، پزشکان آزاد و مانند اینها) می‌توانند تحت پوشش بیمه حرف و مشاغل آزاد قرار گیرند.

هم‌اکنون، گواهی تایید شغل اعلامی با خوداظهاری متقاضی پذیرفته می‌شود و نیازی به مدرک خاصی نیست. این اصلاحیه از اقدامات خوبی است که سازمان تامین اجتماعی برای بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد انجام داده و به اظهارات خود متقاضی اعتماد کرده است.در این نوع بیمه، شرط سنی برای آقایان و خانم‌ها 50 سال است که به ازای هر سال افزایش سن، یک سال سابقه قبلی نیاز است.

درصد حق بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد

متقاضیان بیمه حرف و مشاغل آزاد می‌توانند موضوع بیمه خود را از نظر خدمات و مزایا انتخاب کنند. بر این اساس، درصد حق بیمه و خدمات مربوط به این‌گونه از بیمه‌شدگان به شرح زیر است:

• بیمه بازنشستگی با نرخ حق بیمه 12 درصد
• بیمه بازنشستگی و ازکارافتادگی و فوت با نرخ حق بیمه 14 درصد
• بیمه بازنشستگی و ازکارافتادگی و فوت با نرخ حق بیمه 18 درصد
• خدمات درمانی با پرداخت سرانه درمان (سرانه درمان، هر سال از سوی شورای عالی درمان تعیین و اعلام می‌شود).

تامین اعتبار دفترچه درمان بیمه‌شدگان هر سه ماه یک بار، با ارائه رسید پرداخت حق بیمه مقرر انجام خواهد شد.

سهم دولت از بیمه

پرداخت 2 درصد حق بیمه مربوط به حمایت‌های بیمه‌ای و نیز یک درصد بابت بیمه درمان (جمعا 3 درصد) بر اساس ماده 28 قانون تامین اجتماعی به عهده دولت است. مبنای پرداخت حق بیمه ماخذ کسر حق بیمه ماهانه مشمولان بیمه حرف و مشاغل آزاد به اختیار متقاضی بین حداقل و حداکثر دستمزد قانونی خواهد بود که از سوی سازمان پذیرفته شود.

درخواست افزایش بیمه

بیمه‌شده می‌تواند هر بار با دارا بودن 2 سال سابقه پرداخت حق بیمه از تاریخ ثبت درخواست کتبی تا 10 درصد میزان آن را افزایش دهد. چنانچه بیمه‌شده مدتی پس از انقضای موعد مقرر (2 سال) افزایش مأخذ حق بیمه را درخواست کند، در این حالت نیز نسبت افزایش همان 10 درصد خواهد بود و برای مدت اضافی زائد بر 2 سال، افزایشی صورت نخواهد گرفت و افزایش‌های بعدی نیز موکول به گذشت 2 سال پرداخت حق بیمه از تاریخ افزایش خواهد بود.

افزایش 10 درصد حق بیمه، آن هم با گذشت 2 سال، با توجه به وضعیت تورمی کشور، رقم بسیار ناچیزی است و هیچ شخصی تمایل نخواهد داشت حقوقی بالاتر از حداقل را برای پرداخت حق بیمه انتخاب کند، زیرا در نهایت پس از مدت کوتاهی، حقوق پرداخت مبنای حق بیمه وی به حداقل خواهد رسید.

قانون نفع سازمان را هم در نظر گرفته است

اصلاح لازم در این زمینه به نفع سازمان هم هست. شعب سازمان پس از دریافت تقاضا حداکثر ظرف 2 ماه فرصت دارند پس از بررسی (دریافت نظریه کمیسیون پزشکی و مراحل دیگر) مراتب را ضمن تعیین نرخ و میزان حق بیمه ماهانه، کتبا به متقاضی اعلام کنند.

تکلیف متقاضی

متقاضی نیز مکلف است حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ اعلام، همزمان برای امضای قرارداد و پرداخت حق بیمه متعلق به آن اقدام کند. چنانچه 3 ماه مهلت مقرر (2 ماه واحد اجرایی و یک ماه متقاضی) سپری شود، شروع بیمه منوط به درخواست مجدد و رعایت شرایط مقرر است. اگر پرداخت حق بیمه از طرف بیمه‌شده متوقف شود و بین تاریخ قطع پرداخت حق بیمه و پرداخت مجدد بیش از 3 ماه فاصله ایجاد نشده باشد، بیمه‌شده می‌تواند حق بیمه معوقه را به سازمان پرداخت کند. در غیر این صورت، ارتباط بیمه‌شده با سازمان قطع و ادامه بیمه وی موکول به تسلیم درخواست مجدد و موافقت سازمان خواهد بود که در این صورت، مبنای کسر حق بیمه این قبیل متقاضیان همان مبنای قبلی خواهد بود.

و حرف آخر

بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد مکلف‌اند پس از شروع بیمه، حق بیمه کامل هر ماه را حداکثر تا آخرین روز ماه بعد پرداخت کنند. چنانچه بین آخرین پرداخت (ابتدای ماهی که حق بیمه متعلق پرداخت نشده است) تا تاریخ پرداخت مجدد بیش از 3 ماه فاصله بیفتد، قرارداد از تاریخ قطع پرداخت ملغی محسوب می‌شود و ادامه بیمه به تسلیم درخواست مجدد، موافقت سازمان و عقد قرارداد جدید با رعایت شرایط مقرر (معاینه پزشکی مجدد و موارد ضروری دیگر) موکول می‌شود.

محسن نامی