به منظور انسجام، مقایسه پذیری و یافتن ابزارهای مطمئن برای ارتقای کیفیت تولید آمارهای رسمی کشور، موضوع شناسایی واژه های تخصصی وزارتخانه متبوع و استانداردسازی آنها به عنوان یکی از فعالیتهای مرکز آمار واطلاعات راهبردی در دستور کار قرار گرفته است. این امر به عنوان بخشی از استانداردهای آماری و در راستای توصیه های بین المللی و ملی در تولید آمار می باشد. لذا طی سال 1392 اداره کل روابط کار و جبران خدمت جهت استانداردسازی تعاریف و مفاهیم حقوق کار انتخاب و 43 کلیدواژه آن اداره کل مورد بررسی و در سطح سازمانی استاندارد گردید. بر این اساس مقرر گردید طی سال جاری با همکاری دفتر استانداردها و نظارت بر طرح های آماری مرکز آمار ایران ، واژه های مورد بررسی در سطح ملی نیز استانداردسازی شود. بر این اساس که لیست واژه های حقوق کار و تعاریف استانداردشده در ادامه بیان گردیده است.
کارگاه
محلی است که شاغل در آن کار می کند.
کارگاه مشمول قانون کار
کارگاهی است که حداقل یک کارگر مشمول قانون کار دارد.
کارگاه غیر مشمول قانون کار
به کارگاه خانوادگی یا کارگاهی اطلاق می شود که کارگران غیر مشمول قانون کار در آن مشغول به کار می باشند.
کارگاه خانوادگی
کارگاهی که در آن انجام کار منحصرا توسط صاحب کار و همسر و خویشاوندان نسبی درجه یک از طبقه اول صورت می پذیرد.
کارگر
مزد و حقوق بگیری است که به درخواست کارفرما کار می کند و شامل مشمول قانون کار و غیر مشمول قانون کار می باشد.
کارگر مشمول قانون کار
کارگری است که مشمول مقررات استخدامی خاص نبوده یا به موجب قانون از شمول قانون کار خارج نشده است.
کارگر غیر مشمول قانون کار
کارگری است که مشمول قانون کار نبوده، بلکه مشمول قانون یا آئین نامه استخدامی خاصی بوده یا به موجب قانون از شمول قانون کار خارج شده است.
کارگر نوجوان
کارگری که سن او بین 15 تا 18 سال تمام باشد.
کارآموز مشمول قانون کار
کارآموزی که در کارگاه مشمول قانون کار به کارآموزی توام با کار اشتغال داشته و مزد دریافت می دارد.
کار تابع
کاری است که کارگر موضوع تعهد خود را شخصا (بالمباشره) و تحت تبعیت حقوقی (دستوری) و تبعیت اقتصادی (مزدی) از کارفرما انجام می دهد.
تبعیت حقوقی( دستوری)
عبارتست از اینکه کارگر به درخواست و تحت نظامات و دستورات کارفرما کار انجام می دهد.
تبعیت اقتصادی(مزدی)
عبارتست از اینکه کارگر در مقابل کار انجام شده مزدی را از کارفرما دریافت می نماید و زندگی اقتصادی وی از این طریق تامین می شود.
شخصی بودن کار
عبارتست از حالتی که کارگر می بایست شخصا موضوع تعهد خود (کار) را انجام داده و امکان انجام آن از طریق دیگری را ندارد.
قراردادکار
قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در مقابل دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد.
مزد
عبارت است از وجوه نقدی و غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود.
حداقل مزد
به میزان مبلغی اطلاق می شود که همه ساله توسط شورایعالی کار بر اساس مفاد قانون کار تعیین و ابلاغ می گردد و کارفرمایان مجاز به پرداخت مبلغ کمتر از آن نیستند.
حقوق
مزدی است که به صورت ماهیانه پرداخت می شود.
حق السعی
به مجموع مزد و مزایای نقدی و غیر نقدی که کارگر دریافت می دارد، اطلاق می شود.
مزایای نقدی
مزایایی است که به وجه رایج کشور به کارگر پرداخت می شود.
مزایای غیر نقدی
مزایایی است که به صورت کالا به کارگر داده می شود
حق سنوات
مبلغی است که در هنگام انحلال قراردادکار (قطع رابطه کارگر و کارفرما ) در موارد پیش بینی شده در قانون کار به کلیه کارگران به نسبت سابقه کار ایشان و بر اساس آخرین دستمزد از سوی کارفرما پرداخت می شود.
تفاوت مزد
به میزان تفاوت حقوق دریافتی با حداقل حقوق و دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار اطلاق می شود.
حقوق معوقه
به کلیه مطالبات به تعویق افتاده کارگر اطلاق می شود.
بن کارگری
یکی از مزایای انگیزشی – رفاهی است که به موجب مصوبات شورای عالی کار برقرار می شود که به صورت نقدی و غیر نقدی به صورت ماهانه به کارگران مشمول قانون کار پرداخت می شود.
کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار
یکی از مزایای انگیزشی – رفاهی است که به موجب مصوبات شورای عالی کار برقرار می شود که به صورت نقدی یا غیر نقدی به صورت ماهانه به کارگران مشمول قانون کار پرداخت می شود.
حق بیمه
مبلغی است که بر مبنای خدمات مورد تعهد نسبت به مشمولین صندوق های بیمه گر برای هر فرد تعیین می شود.
ماموریت
به وضعیتی اطلاق می شود که کارگر برای انجام کار حداقل 50 کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود و یا ناگزیر باشد حداقل یک شب در محل توقف نماید.
کار در روز
کاری است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 22 می باشد. که به دو بخش کار در صبح و کار در عصر تقسیم م یشود.
کار در صبح
کاری است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 14 قرار دارد.
کار در عصر
کاری است که زمان انجام آن از ساعت 14 بامداد تا 22 قرار دارد.
کار در شب
کاری است که زمان انجام آن از ساعت 22 تا 6 بامداد قراردارد.
کار گردشی
کاری است که ساعت شروع و پایان آن متغیر است.
کار مختلط
کاری است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می شود و گردشی نیست.
کار نوبتی
کاری است که در طول ماه گردش دارد، به نحوی که نوبت های آن در صبح یا عصر و یا شب واقع شود.
انحلال قرارداد کار
به وضعیتی اطلاق می شود که در آن رابطه کارگر و کارفرما قطع شده و تعهدات قراردادی طرفین خاتمه می یابد.
استعفاء
یکی از طرق خاتمه قرارداد کار، که در آن کارگر موظف است یک ماه به کار خود ادامه داده و بدواً درخواست خود را کتباً به کارفرما اطلاع دهد.
شورای عالی کار
شورایی است که در وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی تشکیل و وظیفه آن انجام تکالیفی است که به موجب قانون کار و سایر قوانین مربوطه به عهده آن واگذار شده است که اعضای آن طبق ماده 167 قانون کار تعیین می شود.
طرح طبقه بندی مشاغل
به مجموعه ای از رشته های شغلی، شرح وظایف، مقررات، آئین نامه ها و دستور العمل های اجرایی اطلاق می شود که به منظور گروه بندی و تنظیم مشاغل برحسب گروه ها و طبقات مختلف با توجه به وظایف، مسئولیتها و شرایط احراز تهیه شده و بر پایه تجزیه و تحلیل شغل استوار است.
هیات تشخیص
به مرجع بدوی رسیدگی به دعاوی کارگری و کارفرمایی مشمول قانون کار اطلاق می شود.
هیات حل اختلاف
به مرجع تجدید نظر رسیدگی به دعاوی کارگری و کارفرمایی مشمول قانون کار اطلاق می شود.
آرای سازشی
آرایی که در مراجع حل اختلاف کار بر اساس توافق طرفین دعوی صادر می شود.
