هزینه طرح و تعقیب دعوا چقدر است؟چهارم خرداد ۱۳۹۵ بخشنامه‌ای با امضای رئیس قوه‌قضائیه به تصویب رسید که هدف آن ایجاد یک رویه واحد و یکسان در اخذ هزینه‌های دادرسی طبق قانون وصول برخی از درآمدهای دولت مصوب ۱۳۷۳ بود. این بخشنامه که در گروه مصوبات قوه‌قضاییه در وب‌سایت روزنامه رسمی کشور قابل دسترسی است؛ با هدف «یکنواخت‌سازی در اخذ هزینه دادرسی» در دو بند به تصویب رسیده است. اطلاع از محتوای این مصوبه می‌تواند برای شهروندانی که قصد هزینه طرح و تعقیب دعوا خود در مراجع قضایی دارند مفیدد باشد.
هزینه طرح و تعقیب دعوا
برخی از آرای مراجع اختصاصی غیرقضایی مثل مراجعی که به حل اختلافات کارگر و کارفرما می‌پردازند باید از طریق مراجع دادگستری اجرا شود. هزینه اجرای آراء و تصمیمات مراجع غیردادگستری در دادگستری و هزینه اجرای احکام مقرر در بند ۲۲ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب ۱۳۷۳ شامل هزینه اجرای احکام تخلیه اعیان مستأجره و هزینه اجرای احکام دعاوی غیرمالی و احکامی که محکوم به آن تقویم نشده است به شرح زیر تعیین می‌شود:
- آراء مربوط به خانواده (موضوع صلاحیت دادگاه خانواده): ۳۰۰۰۰۰ ریال
- تصمیمات و سایر آراء: ۷۵۰۰۰۰ ریال تا ۱۵۰۰۰۰۰ ریال
تعیین هزینه دادرسی در موارد خاص
مبنای محاسبه هزینه دادرسی در مورد سکه طلا و ارز، مبلغ واقعی حسب اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. همچنین در دعاوی مالی غیرمنقول و خلع ید از اعیان غیرمنقول از نقطه نظر صلاحیت، ارزش خواسته همان است که خواهان در دادخواست خود تعیین می‌کند ولی از نظر هزینه دادرسی، ارزش خواسته مطابق ارزش معاملاتی املاک در منطقه، تقویم و براساس آن هزینه دادرسی اخذ می‌شود.
۴ درصد برای تجدیدنظرخواهی و واخواهی
هزینه دادرسی در مرحله واخواهی و تجدیدنظر یکسان بوده و بر اساس میزان محکوم‌به محاسبه می‌شود. کسی که قصد تجدیدنظرخواهی یا واخواهی دارد باید بر اساس میزان محکوم‌به در دادنامه‌ای که دادگاه بدوی صادر کرده است، ۴ درصد از محکوم‌به را به‌عنوان هزینه دادرسی پرداخت کند.
وظایف قوه‌قضائیه در هزینه طرح و تعقیب دعوا
مستند به اصل یکصد‌وپنجاه‌وششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ «قوه‌قضائیه قوه‌ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت و عهده‌دار وظایف زیر است:
- رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می‌کند.
- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های مشروع.
- نظارت بر حسن اجرای قوانین.
- کشف جرم و تعقیب مجازات و تعزیر مجرمان و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام.
- اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمان.
قوه‌قضائیه بخشی از هزینه‌های خود برای اجرای وظایف فوق مستند به قوانین و مقررات از شهروندانی که از این خدمات استفاده می‌کنند تأمین می‌کند. هر سال شرح کامل هزینه‌های دادرسی که توسط قوه‌قضائیه وصول می‌شود در جداول بودجه سالیانه پیش‌بینی می‌شود اما امسال برای اینکه به برخی تفاوت‌ها در رویه اخذ هزینه دادرسی سامان داده شود، قوه‌قضائیه علاوه بر جدول شماره ۱۶ قانون بودجه ۱۳۹۵ که به تفصیل هزینه‌های دادرسی را بیان کرده است در مصوبه‌ای جداگانه با عنوان بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۲۳۹۷/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۵/۳/۴ ریاست قوه قضائیه درخصوص «یکنواخت‌سازی اخذ هزینه دادرسی طبق قانون وصول برخی از درآمدهای دولت مصوب ۱۳۷۳» به یکسان‌سازی اخذ هزینه‌ها در مراحل مختلف دادرسی پرداخته است.
۵ درصد برای روش‌های فوق‌العاده اعتراض از آرا
بالاترین هزینه دادرسی مربوط به مرحله اعاده دادرسی و اعتراض ثالث و فرجام‌خواهی است. هزینه دادرسی در این مراحل بر اساس میزان محکوم‌به یعنی آنچه دادگاه در انتهای دادرسی و در دادنامه تعیین کرده است، محاسبه می‌شود و برابر ۵ درصد از محکوم‌به است. بنابراین کسی که قصد دارد دعوای اعاده دادرسی، اعتراض ثالث یا فرجام‌خواهی را اقامه کند، باید با توجه به میزان محکوم‌به در دادنامه‌ای که قطعی شده است، ۵۵ درصد به‌عنوان هزینه دادرسی پرداخت کند.
هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی
در قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب ۱۳۷۹ تعریف و ملاکی برای تشخیص دعاوی مالی از غیرمالی ارائه نشده است هر چند این تقسیم‌بندی دارای آثار متعددی از جمله بر هزینه دادرسی است. فقط در ماده ۲۳۰ برخی مصادیق دعاوی مالی را مانند دین، معاملات و وقف بیان کرده است. به هر حال نحوه محاسبه هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی با دعاوی مالی متفاوت است.
امین عطاریان
