حدود و جرائم مستوجب حد به بیانی ساده

در دین اسلام برای ارتکاب به برخی از گناهان، مجازاتهای خاصی تعیین شده است. قانونگذار در قانون مجازات اسلامی، این مجازاتها را در قالب حدود یا جرائم مستوجب حد، جرم انگاری نموده است و هدف از تعیین مجازات حدی در دین مقدس اسلام، ایجاد مانع در ارتکاب گناه و تربیت مرتکبین اینگونه جرایم است.

قانونگذار نوع جرم و میزان مجازات حدی را صرفا از قرآن کریم اقتباس کرده است، بنابراین دادگاهها نمی توانند کیفیت این مجازاتها را تغییر دهند و یا از آن صرف نظر نمایند. دراین مقاله سعی شده به زبانی ساده به بررسی و تحلیل، انواع مجازاتهای حدی و نحوه اعمال این مجازاتها بپردازیم . با ما همراه باشید.

انواع مجازاتهای حدی:

مقدار مجازاتهای حدی با توجه به نوع جرم ارتکابی، متفاوت است. در مجموع مجازاتهای حدی به 7دسته ذیل تقسیم میشوند:

• اعدام
• شلاق
• سنگسار
• قطع کردن دست، پا و انگشتان
• تبعید
• صلب
• تراشیدن موی سر

مجازات اعدام :

حد اعدام در جرایم حدی ذیل متصور خواهد بود:

• جرم زنا

زنا عبارت است از نزدیکی مرد و زنی که رابطه زوجیت بین آنها نباشد و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد. منظور از وطی به شبهه آن است که طرفین به گمان وجود رابطه مشروع، با یکدیگر نزدیکی کنند، درحالی که واقعا چنین رابطه‌ شرعی بین آنها وجود نداشته باشد.

هرگاه طرفین یا یکی از آنها نابالغ باشد، زنا تحقق می‌ یابد، اما نابالغ را مجازات نمی‌کنند و حسب مورد به اقدامات تأمینی و تربیتی محکوم خواهد شد. پس بلوغ شرط تحقق زنا نیست و حتی اگر یکی از طرفین به سن بلوغ هم نرسیده باشد، زنا واقع خواهد شد. سن بلوغ در پسران ۱۵ سال تمام قمری و در دختران ۹ سال تمام قمری است. حد زنا در این موارد اعدام است:

• زنا با محارم نسبی که موجب اعدام زانی و زانیه است.(اعدام مرد و زن)
• زنا با زن پدر که موجب اعدام زانی است.(اعدام مرد)
• زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان که موجب اعدام زانی است. (اعدام مرد غیر مسلمان)
• زنای به عنف و اکراه از سوی زانی که موجب اعدام زانی است.

• جرم لواط: داخل کردن اندام تناسلی مرد (به اندازه‌ی ختنه‌گاه) را در دبر انسان مذکر، لواط گویند. حد لواط برای فاعل در صورت عنف، اکراه یا دارا بودن شرایط احصان اعدام است. حد لواط برای مفعول درهرحال اعدام است.

• جرم تفخیذ: قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران‌ها یا نشیمنگاه انسان مذکر است. در تفخیذ اگر فاعل غیرمسلمان و مفعول مسلمان باشد حد فاعل اعدام است.

• جرم سب‌النبی: هرکس به پیامبر اسلام (ص) یا هر یک از انبیای عظام الهی دشنام دهد، یا قذف نماید ساب‌النبی است و به حد اعدام محکوم می‌شود.

• جرم سرقت حدی: حد سرقت در مرتبه‌ی چهارم، اعدام است.

• جرم محاربه: کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ترساندن آنها به‌نحوی که موجب ناامنی محیط گرددمحاربه گویند. یکی از مجازاتهای جرم محاربه، اعدام است که البته قاضی در انتخاب آن مختار است.

• جرم افساد فی‌الارض: هرکس که به‌طور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی، میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد، به‌گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه‌ فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی‌الارض محسوب و به حد اعدام محکوم می‌گردد.

• جرم بغی: گروهی که دربرابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران قیام مسلحانه کنند باغی محسوب و در صورت استفاده از سلاح به اعدام محکوم می‌شوند.

مجازات رجم (سنگسار کردن)

حد رجم  یا همان مجازات سنگسار، فقط درجرم زنا قابل‌ اعمال است، توضیح آنکه حد زنا برای زانی محصن و زانیه‌ محصنه‌ رجم است.

احصان چیست؟

• احصان مرد عبارت است از آنکه وی دارای همسر دائمی و بالغ باشد و درحالی که عاقل و بالغ بوده است، از طریق قُبُل با وی در حال بلوغ نزدیکی کرده باشد و هر وقت بخواهد امکان نزدیکی از طریق قبل را با وی داشته باشد.
• احصان زن عبارت است از آنکه دارای همسر دائمی و بالغ باشد و درحالی که بالغ و عاقل بوده است با او از طریق قبل نزدیکی کرده باشد و امکان نزدیکی از طریق قبل را با شوهر داشته باشد.

مجازات جلد (شلاق زدن حدی)

در صورت ارتکاب مجرم به جرایم ذیل حد شلاق اجرا می‌شود:

• زنا: گفتیم حد زنا برای زانی محصن و زانیه‌ی محصنه‌ رجم است، در صورت عدم امکان اجرای رجم، با پیشنهاد دادگاه صادرکننده‌ی حکم قطعی، چنانچه جرم با بینه ثابت شده باشد، موجب اعدام زانی محصن و زانیه‌ی محصنه و درغیراین‌صورت موجب صد ضربه شلاق حدی است.
• در زنا با محارم نسبی و زنای محصنه، چنانچه زانیه بالغ و زانی نابالغ باشد، مجازات زانیه فقط صد ضربه شلاق حدی است.
• مردی که همسر دائمی دارد، هرگاه قبل از دخول، مرتکب زنا شود حد وی صد ضربه شلاق است.
• حد زنا در مواردی که مرتکب غیرمحصن باشد، صد ضربه شلاق است.
• حد لواط برای فاعل در صورت عدم وجود شرایط احصان صد ضربه شلاق است.
• در تفخیذ، حد فاعل و مفعول صد ضربه شلاق است و فرقی بین محصن و غیرمحصن نیست.
• جرم مساحقه : عبارت است از آنکه انسان مؤنث اندام تناسلی خود را بر اندام تناسلی همجنس خود قرار دهد.حد مساحقه صد ضربه شلاق است.
• جرم قوادی: عبارت است رساندن دو یا چند نفر برای زنا یا لواط. حد قوادی برای مرد ۷۵ ضربه شلاق است.
• جرم قذف: عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر، هرچند مرده باشد.حد قذف ۸۰ ضربه شلاق است.
• جرم مصرف مسکر (شراب): حد مصرف مسکر هشتاد ضربه شلاق است.

مجازات تبعید

جرمهای ذیل مستحق مجازات تبعید است:

• زنا: هرگاه مردی که همسر دائم دارد، قبل از دخول مرتکب زنا گردد، حد وی صد ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید به مدت یک سال قمری است.
• یکی دیگر از انواع مجازاتهای مربوط به جرم محاربه، تبعید است و قاضی در انتخاب انواع مجازاتها در آن مختار است.

مجازات قطع دست، پا و انگشت

• یکی از انواع مجازاتهای جرم محاربه قطع دست راست و پای چپ است که قاضی در برگزیدن آن مختار است.
• حد سرقت در مرتبه‌ی اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است. به‌طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند و در مرتبه‌ی دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است به‌نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.

مجازات صلب

یکی دیگر از انواع مجازاتهای جرم محاربه، صلب یا همان به صلیب کشیدن است که قاضی در انتخاب آن مختار است.

تراشیدن موی سر

زنا: هرگاه مردی که همسر دائم دارد، قبل از دخول مرتکب زنا گردد، حد وی صد ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید به مدت یک سال قمری است.

اثبات جرایم حدی در قوانین کیفری:

• موضوع اول : طبق قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در جرایم مستوجب حد، عامل جرم در صورتی مسئولیت خواهد داشت که علاوه‌بر داشتن علم، قصد و شرایط مسئولیت کیفری، به حرمت شرعی عمل ارتکابی خود نیز، آگاهی کامل داشته باشد. پس اگر مرتکب، ادعا نماید که در زمان وقوع جرم ، آگاهی لازم و قصد انجام جرم مذکور را نداشته یا وجود یکی از موانع مسئولیت کیفری به اثبات برسد، درصورتی که قا ضی، احتمال درستی گفتار وی را بدهد یا مرتکب ادعا کند که اقرار او به ارتکاب جرم حدی، با تهدید و ارعاب یا شکنجه از سوی مامورین گرفته شده، ادعای او بدون نیاز به شاهد و سوگند، به راحتی پذیرفته خواهد شد. اما در جرایم محاربه و افساد فی‌الارض و انواع جرایم منافی عفت یا به عنف، اکراه، ربایش یا اغفال، صرف ادعای مرتکب، مجازاتهای حدی ساقط نخواهد شد و دادگاه تکلیف به بررسی و انجام تحقیقات لازم دارد.

• موضوع دوم: بلوغ، عقل، اختیار و آگاهی به موضوع جرم، از شرایط مسئول شناساندن مجرم می‌باشند. بنابراین افراد مجنون، مست، فراموشکار و فردمکره، در جرایم حدی، فاقد مسئولیت کیفری هستند.

نتیجه گیری با مثالی ساده

در تمام جرایم مستوجب حد، شخص مرتکب جرم باید بداند که رفتار ارتکابی او جرم است و حرمت شرعی دارد. به عبارت دیگر مرتکب باید بداند عمل حرامی را انجام داده، پس اگر نداند که آن عمل حرام است وهیچ آگاهی به گناه بودن عمل خود نداشته باشد، نباید مجازات شود. مثلا مرتکب جرم قوادی بگوید، من می‌دانستم که قوادی جرم است ولی نمی‌دانستم حرمت شرعی دارد! این ادعا در علم حقوق با عنوان «جهل حکمی» شناخته می‌شود. بنابراین جهل به حکم، در تمامی جرایم مستوجب حد، رافع مسئولیت کیفری خواهد بود.