گاهی ممکن است برای شما هم این سوال یا مشکل پیش بیاید که طی وصیت نامه ای دست نویس یا عادی و یا حتی وصیتی شفاهی، ملک یا املاکی از سوی متوفی به نفع شما وصیت شده ، ولی در مراحل پر پیچ و خم انحصار وراثت و مطلع شدن وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع از این امر، از همکاری با شما جهت انتقال ملک امتناع نمایند یا بعضا چنین وصیتی را قبول نداشته باشند.
قبل از پرداختن به این موضوع بهتر است بدانید که شفافیت وصیت نامه به قدری حائز اهمیت است که تاکید زیادی بر این موضوع در قوانین حقوقی شده، تا حدی که بی اطلاعی از تنظیم یا نوشتن دقیق یک وصیت نامه خوب و مورد تایید مراجع قضایی، منجر به پایمال شدن بخشی از حقوق ذینفعان، و متعاقب آن، بوجود آمدن نزاع های خانوادگی که منتهی به دعاوی حقوقی با سایر وراث متوفی خواهد شد، می گردد. الزام به نوشتن وصیت‌نامه از آن جهت است که، هیچ ابهامی در اموال متوفی برای وراث باقی نماند و موصی اطمینان حاصل نماید که بعد از مرگ او، هم دِینش ادا خواهد شد و هم دارایی هایش با توصیه او بین وراث تقسیم خواهد شد. گاهی ممکن است موصی رازهای نگفته ای داشته باشد که نتواند در زمان حیات آن ها را بازگو کند.
وصیت تملیکی یا وصیت برای انتقال یک مال چیست؟
در علم حقوق، وصیت به عملی گفته می‌شود که شخص به موجب آن عین مال و یا منافع آن را بعد از وفات خود به دیگران واگذار و یا توصیه کند، به گونه ای که تصرف آنان در اموال فرد بعد از مرگش مجاز باشد. وصیت‌نامه سندی است قانونی، که به موجب آن موصی (وصیت‌کننده) افرادی را مسئول اموال یا دارایی‌های خویش پس از مرگ می‌کند یا بخشی از اموال را تا حدی که اجاره آن را دارد به دیگران منتقل می نماید و تقسیم ارث یا ترکه با استناد به وصیت نامه او صورت می گیرد.
بر اساس ماهیت حقوقی، انواع وصیت‌نامه به دو دسته تملیکی و عهدی تقسیم بندی می گردند:
- وصیت‌نامه تملیکی: مطابق ماده ۸۲۶ قانون مدنی، هرفردی می تواند عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعداز فوتش به دیگری بطور مجانی تملیک کند. بنابراین اگر ملکی در زمان حیات مالک به نفع دیگری وصیت شده باشد در ردیف این نوع وصایا قرار خواهد گرفت.
- وصیت عهدی: عبارت است از مامور کردن یک یا چند نفر برای انجام امر یا اموری. بنابراین تعریف مشخص می‌شود که وصیت صرفا شامل انتقال مال به شخص دیگر پس از فوت نیست، بلکه ممکن است موصی یک تعهد برای وصی خود به جای گذاشته باشد و در اینجاست که مفهوم وصایت اهمیت پیدا می‌کند.
وصی کسیت؟
در اصطلاح حقوقی به کسی اطلاق می‌شود که بنابر وصیت موصی (وصیت‌کننده) قادر است در اموال او دخل و تصرف نماید. باید دقت داشته باشید هر شخصی را نمی‌توان به عنوان وصی انتخاب کرد و طبق قانون، وصی باید دارای شرایط خاصی باشد. چون وصی به نمایندگی از موصی در اموال او تصرف می‌کند و اعمال حقوقی را انجام می‌دهد، بنابراین باید عاقل، دارای اختیار، رشید و بالغ باشد. بنابراین فرد دیوانه، صغیر و سفیه را نمی‌توان وصی قرار داد.
اعتبار وصیت نامه ای که دلالت بر انتقال ملکی به نام فرد دیگری دارد چه میزان است؟
اعتبار هر وصیت نامه به نحوه تنظیم و نگارش آن وابسته است. به طور کلی چند نوع وصیت در دادگاه ها مورد پذیرش هستند:
- وصیت نامه خودنوشت
- وصیت نامه محضری
- وصیت نامه سری
بنابر این وصیتی که به نفع فرد دیگری به جهت انتقال ملکی از سوی مالک یا همان متوفی تنظیم شده باشد، باید در قالب یکی از این سه نوع وصیت نامه، تنظیم شده باشد. هر سندی که خارج از این سه شکل به دادگاه ارائه شود به عنوان وصیت نامه پذیرفته نمی‌شود. حتما به این نکته توجه شود که بهتر است وصیت نامه کتبی باشد تا بتوان به آن استناد کرد. وصیت نامه شفاهی نسبت به نوع کتبی آن، از اعتبار بسیار کمتری برخوردار است. از انواع وصیت نامه های کتبی نیز اعتبار وصیت نامه محضری نسبت به سایر دیگر، از اعتبار بیشتری در محاکم برخوردار است.
همانطور که بالاتر اشاره کردیم وصیت‌نامه ممکن است به جز تقسیم بندی از لحاظ ماهیت، از جهات مختلفی همچون نوع مکتوب شدن و نحوه تنظیم نیز تقسیم بندی شوند. نحوه‌ی تنظیم و شرایط هر یک از این وصیت‌‌نامه‌ها با دیگری متفاوت است که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد.
- وصیت نامه عادی: وصیت‌نامه عادی یا شفاهی به وصیتی می‌گویند که در شرایط اضطراری مثل جنگ، سیل، زلزله و … تنظیم شود. در این نوع وصیت‌نامه باید توجه داشت که حضور یا امضای دو شاهد الزامی است. این نوع وصین نامه معمولا در انتقال اموال غیرمنقول و املاک تاثیر گذار نیست.
- وصیت نامه شرعی: برای تنظیم این نوع وصیت نامه باید به یک مرجع دینی و آشنا با مسائل وصیت مراجعه کرد. در نوشتن این نوع وصیت‌نامه پس از مکتوب کردن مشخصات کامل باید نام و مشخصات وصی، قیم، ناظر، همسر یا همسران، نحوه کفن و دفن و مراسمات، میزان بدهی‌ها، دیون، اموال و دارایی‌ها، واجبات مالی و غیر مالی بیان شود و در آخر به مهر و امضای موصی برسد. این وصیت نامه در انتقال اموال و املاک متوفی موثر خواهد بود.
- وصیت نامه محضری یا رسمی و نحوه تنظیم آن در دفاتر اسناد رسمی: وصیت نامه محضری و رسمی هر دو به یک معنا هستند. وصیت‌نامه رسمی یا محضری در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میگردند و از لحاظ قانونی به آسانی قابل اثبات و پذیرش است. به این صورت که مفاد آن در سند مالکیت رسمی قید شده و خلاصه‌ای از آن به دفتر املاک فرستاده می‌شود. این خلاصه تنها زمانی در دفتر املاک ثبت می شود که موصی فوت کرده باشد و این موضوع احراز شده باشد که اختلافی در کار نیست. طبق ماده ۲۷۷ قانون امور حسبی نحوه تنظیم وصیت‌نامه رسمی یا محضری و اعتبار آن مانند اسناد تنظیم شده در دفتر اسناد رسمی است. در تنظیم این وصیت‌نامه، متقاضی علاوه بر ارائه‌ی مدارک هویتی باید مدارک مربوط به مالکیت مالی که قصد تملیک آن را دارد نیز ارائه دهد. کاملترین و بهترین نوع وصیت، تنظیم آن در همین قالب می باشد که هرگونه انتقال املاک نیز به راحتی طی این وصیت نامه قابل اثبات است.
اثر رد یا قبول وصیت نامه انتقال ملک توسط وراث
جالب است بدانید که موصی تنها نسبت به یک سوم اموال خود دارای اختیار است و مابقی آن حق ورثه است. تا زمانی که موصی زنده است می‌تواند هر میزان از اموالش را به دیگران ببخشد، اما اگر تا زمانی که زنده است تکلیف اموالش را مشخص نکرده باشد، نمی تواند تصمیمی در مورد دو سوم مابقی آن داشته باشد. بنابراین اگر وصیت نامه تنظیم شده از سوی موصی برای انتقال ملکی، زاید بر ثلث ماترک باشد نیاز به تنفیذ وراث خواهد داشت.
یا به عبارتی دیگر، در صورتی که موصی بخواهد بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند، نیاز به رضایت وراث دارد. در صورت عدم رضایت وراث، هیچ کس نمی‌تواند آنها را وادار به این کار کند.
درست است که تنظیم وصیت نامه امری اختیاری است و هیچکس را نمی‌توان وادار به این کار کرد، اما اگر شخصی اصرار بر نوشتن وصیت نامه داشت، باید قوانین آن را نیز کاملا رعایت کند.
