طرح شکایت : نگارش و تقدیم دادخواست اولین گام برای رسیدگی به یک دعوای حقوقی است، چرا که به موجب ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی، هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند، مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی‌نفع یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا و طرح شکایت را برابر قانون درخواست کرده باشند. بر این اساس، یک دعوای حقوقی، مطابق قانون، باید در قالب دادخواست طرح و اقامه شود. می‌توان گفت دادخواست شناسنامه دعواست و اصولا تصمیم‌های دادگاه به نکاتی وابسته است که در دادخواست ذکر می کنید.
اگر نشانی خوانده دعوا مشخص نباشد
در صورت نداشتن نشانی خوانده، وضعیت اقامت وی را مجهول‌المکان اعلام می‌کنیم. به این ترتیب، متن دادخواست از طریق روزنامه کثیرالانتشار منتشر میشود. اگر خوانده مراجعه‌ای نداشته یا لایحه‌‌ای که متضمن دفاع باشد ارسال نکند، دادگاه به صورت غیابی حکم صادر می‌کند. اجرای این حکم منوط به سپردن ضامن است.
تعیین خواسته و بهای آن
- آنچه مدعی از دادگاه تقاضا می‌کند «خواسته» یا «مدعی‌به» نام دارد.
- خواسته یا مالی است یا غیرمالی.
- خواسته باید در دادخواست مشخص شود، مگر آنکه تعیین بها ممکن نباشد یا خواسته مالی نباشد.
- خواسته، تعهداتی است که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه آن می‌داند.
هزینه دادرسی
میزان هزینه دادرسی بر اساس نوع دعوی، از لحاظ مالی یا غیر مالی بودن، متفاوت است. هزینه دادرسی دعاوی غیر مالی بر اساس قانون و نوع و خواسته دعوی متفاوت است. هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی 2 درصد، واخواهی و تجدیدنظرخواهی
3 درصد و فرجام خواهی 4 درصد است. هزینه دادرسی دعاوی مالی در شورای حل اختلاف به مبلغ 100هزار ریال ثابت است. در دادخواست‌های حقوقی، اگر در جریان رسیدگی یکی از خواندگان فوت کند، قرار توقیف دادرسی طبق ماده ۱۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی صادر و مراتب به خواهان ابلاغ میشود تا جانشین متوفی را کتبا معرفی کند. در غیر این صورت، دادخواست نسبت به خوانده متوفی رد خواهد شد.
ابلاغ دادخواست
نحوه اطلاع طرف دعوا از محتویات دادخواست : اگر دعوایی مطرح باشد، از طریق پیامک به طرفین دعوا اطلاع داده میشود که با مراجعه به مرجع قضایی از آن آگاه شوند. این کار به معنی ابلاغ نیست، زیرا ابلاغ باید حتما به صورت کاغذی و با امضا باشد. گاهی باید به دادگاه کیفری هم دادخواست داد. این دادخواست در مواردی مانند کلاهبرداری و سرقت به دادگاه کیفری تقدیم میشود. فرق این دادخواست با دادخواستی که به دادگاه حقوقی داده میشود، در سرعت دادرسی و جلوگیری از تکرار رسیدگی است، چرا که در پرونده کیفری، به دلیل کفایت ادله و تحقیقات به عمل آمده، دادگاه کیفری مکلف به رسیدگی همزمان است.
ابلاغ به مخاطب
ابلاغ باید طی تشریفات قانونی مربوط به مواد 67 به بعد قانون آیین دادرسی مدنی و از سوی مامور ابلاغ صورت گیرد. به نظر می‌رسد با توجه به پیشرفت‌های اخیر فناوری، در مقررات مربوط به ابلاغ باید تجدیدنظر کرد و پس از طی مراحل تقنینی، برای ابلاغ از طریق پیامک یا نشانی ایمیل افراد نیز قائل به ترتیب آثار قانونی شد. آنچه در ابلاغ موضوعیت دارد، اطلاع مخاطب است و شیوه ابلاغ طریقیت دارد. در دادخواست‌های تخلیه اماکن مسکونی و تجاری، خواهان باید رابطه موجر و مستأجری خود و خوانده را احراز کند و قولنامه اجاره یا حداقل 2 نفر شاهد داشته باشد که ملک را به اجاره داده است.
رسیدگی به طرح شکایت و انشای رأی
طرح شکایت : صرف تنظیم و تقدیم دادخواست موجد احقاق حق نیست. تمامی مواردی که در بالا بیان شد، مقدماتی است که طرفین را برای حضور در دادرسی و تظلم‌خواهی آماده می‌کند. دلایل خواهان موجب انحصار تحقیق و رسیدگی برای دادگاه نخواهد بود، اما دادگاه نمی‌تواند در موضوعاتی که خارج از چارچوب خواسته است وارد شود و آنها را مورد حکم قرار دهد. اگرچه دادگاه باید به تمامی خواسته‌های خواهان رسیدگی کند، اما ممکن است با احراز نشدن ذی‌حقی خواهان، به طور کامل یا نسبی، حکم به بی‌حقی وی دهد.
دلایل و منضمات دادخواست
طرح شکایت : خواهان برای اثبات ادعایش باید دلایلی مؤثر و مورد قبول (به اصطلاح محکمه‌پسند) را تهیه و ضمیمه دادخواست کند. معمولا فهرستی از دلایل را قید می‌کنند تا دادگاه مکلف به توجه و رسیدگی شود. مثال برای خواسته مالی: زنی که مهریه را حق خود می‌داند، در قسمت «خواسته» در دادخواست، باید تعداد سکه‌ها را قید کند.
شرح خواسته در متن دادخواست
در این قسمت، خواهان باید خلاصه خواسته‌اش را با ذکر مبانی و منشاء مورد ادعا که حتی الامکان بیش از چند سطر نباشد، تشریح کند. بهتر است برای جلب توجه بیشتر دادگاه، به قوانین حاکم بر موضوع نیز اشاره شود. در متن دادخواست، بهتر است به مشروح دفاعیات در خلال دادرسی نیز اشاره شود تا ادله اثبات دعوی و دفاعیات شما منحصر به مندرجات دادخواست تلقی نشود. مثال برای خواسته غیرمالی: مردی که همسرش بدون اجازه وی از خانه خارج شده است، باید در قسمت خواسته الزام به تمکین را قید کند.
دادخواست ناقص
تنظیم دادخواست در مورد خوانده 2 حالت دارد: یا نشانی فرد موجود است و آن را در برگ دادخواست وارد می‌کنیم، یا اینکه خوانده «مجهول‌المکان» اعلام میشود. پس از آن، مفاد دادخواست را یک بار در روزنامه کثیر الانتشار آگهی می‌کنند. در صورتی که دادخواست ناقص باشد، طبق قانون آیین دادرسی مدنی، بعد از اینکه دادخواست ثبت شد 2 روز فرصت رفع نقص داریم. پس از رفع نقص، دادخواست روند عادی را طی می‌کند. اگر رفع نقص نشود، قرار رد دادخواست صادر و ابلاغ میشود. در این صورت، تا 10 روز فرصت اعتراض داریم و اگر رفع نقص نشود، دادخواست، رد خواهد شد. هر نقصی که در دادخواست وجود داشته باشد و رفع نشود، موجب رد شدن آن میشود. یکی از موارد مهمی که موجب رد شدن دادخواست میشود، این است که نشانی خواهان را قید نکنیم یا هزینه دادرسی را پرداخت نکنیم یا ناتوانی خود را در پرداخت هزینه دادرسی به اثبات نرسانیم.
طرح شکایت
- اگر مبیع کسری مساحت داشت یا معیوب بود، خواهان نمی‌تواند دادخواست مطالبه خسارات بابت کسری مساحت یا معیوب بودن کند، بلکه باید یا مبیع را قبول کند یا دادخواست فسخ معامله و استرداد ثمن بدهد.
- در دادخواست ابطال معامله فضولی یا فروش مال غیر، خواهان باید مالکیت خود را ثابت کند. اگر سند مالکیت ندارد، باید اثبات مالکیت را نیز درخواست کند.
- در تمامی دادخواست‌های حقوقی، خواهان باید تمامی مدارک و اسناد خود را ضمیمه دادخواست به تعداد خواندگان و یک نسخه اضافی ارائه دهد و اگر مدارک یا مستندات ندارد، باید به شهادت شهود یا اتیان سوگند اشاره کند.
- هر نوع دعوی متقابل و جلب شخص ثالث و ورود ثالث و اعتراض شخص ثالث باید در قالب دادخواست ارائه شود و رسیدگی به آن به صورت لایحه امکان‌پذیر نیست.
- در دادخواست‌های حقوقی مانند فسخ معامله یا ابطال معامله، اگر یکی از فروشندگان یا خریداران قبلی فوت کرده باشد، باید دادخواست به طرفیت وراث او مطرح و گواهی حصر وراثت او نیز ضمیمه شود.
الهه حبیبی
